IPN:  "Księża władzy ulegli. Duchowni współpracujący z władzami komunistycznymi 1944-1989",

Celem konferencji, realizowanej w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1944–1989”, jest przedstawienie sytuacji księży współpracujących z władzami komunistycznym w całym okresie Polski „ludowej”, czyli w latach 1944–1989. Chodzi nie tylko o kapłanów, którzy podjęli tajną współpracę agenturalną z aparatem bezpieczeństwa, jako osobowe źródła informacji (informatorzy czy tajni współpracownicy), ale również o tych duchownych którzy prezentowali uległą wobec władz postawę, czy też byli aktywni w szeroko rozumianym ruchu tzw. księży-patriotów. Interesują nas zarówno portrety zbiorowe jak i prezentacja poszczególnych biografii czy też opis przebiegu współpracy danego kapłana z władzami.

Podstawowym założeniem konferencji i późniejszej publikacji o charakterze monografii wieloautorskiej będzie omówienie sposobu funkcjonowania, relacji z władzami wojewódzkimi oraz ordynariuszami i sufraganami diecezji księży współpracujących z władzami na poziomie centralnym i wojewódzkim. Celem będzie zaprezentowanie wspomnianej problematyki w jak najszerszym zakresie i we wszystkich najważniejszych regionach Polski. Oprócz tego omówione zostanie w osobnych referatach podejście centralnych władz partyjnych oraz Episkopatu Polski do problemu aktywności wspomnianej grupy duchownych, która, jak należy pamiętać, stanowiła zdecydowaną mniejszość wśród księży.


Program konferencji

Dzień pierwszy – 25 czerwca 2025 r.

10.00 – Otwarcie konferencji
Panel I: 10.20–12.10

godz. 10.20–10.40 – dr hab. Zbigniew Bereszyński, Księża na usługach władz komunistycznych. Charakterystyka różnych form współpracy na przykładzie wybranych postaci z powiatu namysłowskiego
godz. 10.40–11.00 – ks. dr hab. Dominik Zamiatała prof. UKSW (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), Portret zbiorowy środowiska księży caritasowców
godz. 11.00–11.20 – prof. dr hab. Paweł Skibiński (Uniwersytet Warszawski), Polski ruch „księży patriotów” - norma w ramach bloku sowieckiego czy odstępstwo od niej?
godz. 11.20–11.40 – dr Karol Kubicki, „Księża u Bieruta” – mit założycielski ruchu „księży-patriotów”. Portret zbiorowy „grupy inicjatywnej”
godz. 11.40–12.10 – dyskusja
godz. 12.10–12.30 – przerwa na kawę

Panel II: 12:30–14.30

godz. 12.30–12.50 – ks. dr Paweł Kostrzewski (Instytut Wyższych Studiów Teologicznych w Częstochowie), Księża caritasowcy w diecezji częstochowskiej. Portret zbiorowy
godz. 12.50–13.10 – dr Zbigniew Stanuch (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie), Środowisko „księży patriotów” w województwie szczecińskim (1949-1956). Zarys problematyki
godz. 13.10–13.30 – dr Rober Kolasa (Wyższa Szkoła Kadr Menedżerskich w Koninie), Portret wspólny „księży patriotów” województwa poznańskiego
godz. 13.30–13.50 – Robert Szarejko, Działalność księży w ruchu obrońców pokoju w latach 1950-1953
godz. 13.50–14.10 – dr Krzysztof Andrzej Kierski (Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Olsztynie), Lojalny wobec władz państwowych – ks. Stefan Biskupski, rządca diecezji warmińskiej
godz. 14.10–14.30 – dyskusja
godz. 14.30–15.10 – przerwa
Panel III: 15.10–17.00

godz. 15.10–15.30 – ks. prof. dr hab. Józef Marecki (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Ksiądz Stanisław Skorodecki – informator/źródło „Krystyna”, „Ptaszyńska”
godz. 15.30–15.50 – dr hab. Rafał Łatka prof. UKSW (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Stachanowiec wśród księżowskich donosicieli. Ojciec Krzysztof Dominik Michałowski: agent/informator „Franek”; TW ps. „Włodek”, „Michał”, „Marek”, „Robert”
godz. 15.50–16.10 – dr hab. Ryszard Gryz prof. UJK (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Agent „Iwa”. Księdza Leonarda Świderskiego kooperacja z władzami komunistycznymi
godz. 16.10–16.30 – dr hab. Leszek Zygner prof. PANS (Państwowa Akademia Nauk Stosowanych im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie), Ks. Aleksander Policiewicz - żołnierz podziemia, „ksiądz patriota”, tajny współpracownik aparatu bezpieczeństwa
godz. 16.30–17.00 – dyskusja
godz. 17.00–17.20 – przerwa na kawę
Panel IV: 17.20–19.00

godz. 17.20–17.40 – dr Daniel Gucewicz (Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku), dr Leszek Molendowski (Muzeum Gdańskie), Oliwski bąk, czyli ks. Antoni Baciński (1917–1987), pierwszy rektor Biskupiego Seminarium Duchownego w Gdańsku-Oliwie, jako tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa
godz. 17.40–18.00 – dr Krzysztof Busse (Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Radomiu), Anatomia osaczania: o. Sylwester Niewiadomy – więzień, prowincjał, donosiciel
godz. 18.00–18.20 – Mateusz Szłapka (Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy), Kapelani Generalnego Dziekanatu WP jako przykład duchownych współpracujących z władzami komunistycznymi
godz. 18.20–18.40 – dr Artur Kuprianis (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi), Świadomy wybór. Dzieje współpracy ks. płk. Floriana Klewiado ze Służbą Bezpieczeństwa (1969-1989)
godz. 18.40–19.00 – dyskusja
godz. 19.00 – zamknięcie I dnia konferencji
Dzień drugi – 26 czerwca 2025 r.

Panel V: 10.00-12.10

godz. 10.00–10.20 – ks. dr hab. Grzegorz Sokołowski (Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu), Ordynariusz Wrocławski ks. Kazimierz Lagosz – problem dla Kościoła, problem dla władzy
godz. 10.20–10.40 – Tomasz Nocoń (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Działania wikariusza kapitulnego ks. Jana Piskorza w diecezji katowickiej w świetle telegramu ks. Michała Lewka ze zbiorów Apostolskiego Archiwum Watykańskiego
godz. 10.40–11.00 – Piotr Pietryga (Szkoła Głowna Mikołaja Kopernika, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawaie), Ks. Edmund Konarski (1870-1951) – leciwy kapłan u początków działalności Głównej Komisji Księży przy ZBoWiD
godz. 11.00–11.20 – dr Jan Hlebowicz (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku), Ksiądz komunista? Propaństwowa działalność ks. Alfonsa Sarracha
godz. 11.20–11.40 – dr hab. Łucja Marek (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie), „Uchodzi za księdza pozytywnego” a „szykanowany był przez reakcyjny kler i hierarchię kościelną”. Jawna i tajna (współ)praca ks. Anatola Boczka
godz. 11.40–12.10 – dyskusja
godz. 12.10–12.30 – przerwa na kawę
Panel VI: 12.30–14.20

godz. 12.30–12.50 – dr hab. Elżbieta Wojcieszyk (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu), Ks. Edmund Lewandowski (1897-1976) - proboszcz z wielkopolskich Pniew - wiecerzewodniczący Głównej Komisji Księży przy Związku Bojowników o Wolność i Demokrajce– stadium przypadku.
godz. 12.50–13.10 – dr hab. Jan Koteluk (Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Czerwieńsku), Krzysztof Mazur (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu), Ks. Ludwik Mucha (1904-1962). Były kapelan hubalczyków, jako propagandowa forpoczta zielonogórskich „księży-patriotów”
godz. 13.10–13.30 – Marcin Sanak, (Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie), Dominikański „ksiądz-patriota” – o. Sebastian Młodecki OP (1891–1967)
godz. 13.30–13.50 – ks. dr hab. Jarosław Wąsowicz (Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej), TW „Gramasz”. Przypadek ks. Eugeniusza Szmyta SDB
godz. 13.50–14.20 – dyskusja
godz. 14.20–15.00 – przerwa
Panel VII: 15.00–17.10

godz. 15.00–15.20 – dr Przemysław Misołek (Muzeum Regionalne w Jaśle im. dr. Stanisława Kadyiego), Ksiądz Władysław Czyżewski – działacz organizacji podziemnej, więzień sowieckich łagrów i tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa
godz. 15.20–15.40 – dr hab. Jarosław Durka prof. UK (Uniwersytet Kaliski), kooperacja ks. Ksawerego Franciszka Sokołowskiego (1939-2015) z Częstochowy z aparatem bezpieczeństwa PRL
godz. 15.40–16.00 – dr hab. Krzysztof Sychowicz (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku), Ks. Józef Biernacki, życiorys złożony
godz. 16.00–16.20 – dr Wojciech Łukaszewski (Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika w Ostrołęce), Ksiądz Tadeusz Niestępski – tajny współpracownik i ksiądz patriota
godz. 16.20–16.40 – dr Paweł Glugla, „Jestem intruzem i Janem bez ziemi”. Kontakty agenturalne ks. dr. Jana Kasztelana CM (TW „Ikar”) z aparatem bezpieczeństwa w latach 1964-1971
godz. 16.40–17.10 – dyskusja
godz. 17.10–17.30 – przerwa na kawę
Panel VIII: 17.30–19.20

godz. 17.30–17.50 – dr hab. Rafał Łatka prof. UKSW (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Donosiciel, pedofil, biblista, asystent kościelny „Więzi” i kłamca – ks. Michał Czajkowski długoletni informator i tajny współpracownik aparatu bezpieczeństwa o ps. Jankowski
godz. 17.50–18.10 – dr Ewelina Ślązak (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi), Wikariusz generalny diecezji łódzkiej a Służba Bezpieczeństwa. Analiza relacji ks. Jana Żdżarskiego z bezpieką w kontekście sprawy dyscyplinarnej mjr. Bolesława Kiszyckiego
godz. 18.10–18.30 – dr hab. Mariusz Krzysztofiński (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie), Wykorzystanie agentury w działaniach dezintegracyjnych przez Departament IV MSW – casus ks. Zbigniewa Bonawentury Froga
godz. 18.30–18.50 – dr Grzegorz Majchrzak (Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie), Ksiądz Henryk Jankowski – informator, agent wpływu, gracz czy gaduła?
godz. 18.50–19.20 – dyskusja
godz. 19.20 – zamknięcie konferencji

foto:
Warszawa, luty 1952. Obrady I Krajowego Zjazdu Delegatów Komisji Księży przy ZBoWiD z udziałem 350 duchownych