9 godzin temu
Wraz z rozpoczęciem nowego roku, polskie gospodarstwa domowe stanęły w obliczu wyzwania, jakim jest wzrost cen dóbr konsumpcyjnych. Według najnowszych danych, średni wzrost cen w ujęciu rocznym wyniósł 5,6% w grudniu 2024 roku. Jednak w niektórych kategoriach produktów, takich jak chemia gospodarcza czy produkty mleczne, wzrosty cen są znacznie bardziej dotkliwe.
Wzrost cen a koszty życia
Dr hab. Sławomir Jankiewicz z UWSB Merito podkreśla, iż za wzrostem cen w sektorze chemii gospodarczej stoją rosnące koszty surowców oraz nowe regulacje ekologiczne. Te ostatnie będą wprowadzane w 2025 roku i już teraz wpływają na politykę cenową producentów. „Firmy przerzucają na konsumentów koszty dostosowania produktów do nadchodzących wymagań środowiskowych”, wyjaśnia ekspert.
Jeszcze bardziej szokujący jest wzrost cen masła, który wyniósł aż 30% w porównaniu z ubiegłym rokiem. Marcin Luziński z Santander Bank Polska wskazuje na spadek produkcji mleka w Polsce oraz rosnące ceny pasz dla bydła jako główne przyczyny tego zjawiska.
Inflacja a nierówności społeczne
Ekonomiści ostrzegają, iż obecna sytuacja cenowa różni się od poprzednich epizodów inflacyjnych. „Mamy do czynienia z nałożeniem się kilku czynników: efektów klimatycznych, kosztów transformacji ekologicznej, presji płacowej oraz opóźnionych skutków polityki monetarnej”, wyjaśnia prof. Anna Malinowska z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Wzrost kosztów życia dotyka wszystkie gospodarstwa domowe, ale najbardziej narażone są rodziny o niższych dochodach. Badania przeprowadzone przez Instytut Badań Strukturalnych pokazują, iż 20% najuboższych gospodarstw domowych przeznacza na żywność i środki czystości ponad 40% swoich miesięcznych wydatków.
Inflacyjna pułapka ubóstwa
Ekonomiści ostrzegają przed inflacyjną pułapką ubóstwa, którą nazwali zjawisko, w którym rodziny o niższych dochodach są zmuszone do rezygnacji z wydatków na zdrowie czy edukację, aby pokryć rosnące koszty żywności i utrzymania domu. „To może prowadzić do pogłębienia nierówności społecznych i ograniczenia możliwości awansu społecznego dla dzieci z tych rodzin”, komentuje dr Joanna Tyrowicz z IBS.
Wpływ na modele konsumpcji
Wzrost cen żywności może również wpłynąć na modele konsumpcji. Dietetycy i eksperci zdrowia publicznego ostrzegają, iż wzrost cen świeżych produktów, zwłascza owoców i warzyw, może skłaniać konsumentów do wybierania tańszych, ale mniej wartościowych odżywczo alternatyw.
Długoterminowe zagrożenia
Ekonomiści ostrzegają również przed długoterminowymi zagrożeniami dla stabilności społecznej. Przedłużający się okres wysokiej inflacji może prowadzić do narastania frustracji społecznej i polaryzacji ekonomicznej, szczególnie jeżeli wzrosty wynagrodzeń nie nadążają za wzrostem cen.
Podejście dwutorowe
W obliczu tych wyzwań, eksperci rekomendują dwutorowe podejście. Z jednej strony, konsumenci powinni aktywnie poszukiwać strategii oszczędnościowych, takich jak planowanie zakupów czy korzystanie z programów lojalnościowych. Z drugiej strony, rząd powinien rozważyć wprowadzenie lub rozszerzenie programów wsparcia dla najbardziej narażonych gospodarstw domowych.
Potrzeba interwencji
„Potrzebujemy zarówno indywidualnych strategii adaptacyjnych, jak i systemowych rozwiązań”, podsumowuje prof. Malinowska. „Bez odpowiedniej interwencji państwa, obecna sytuacja cenowa może doprowadzić do znaczącego pogorszenia warunków życia wielu polskich rodzin i zwiększenia napięć społecznych”.
