Immunitet kontra sprawiedliwość. Co dalej ze śledztwami wobec Karola Nawrockiego?

Zwycięstwo Karola Nawrockiego w wyborach prezydenckich 2025 rozpoczyna nowy etap w debacie o odpowiedzialności karnej najwyższych urzędników państwowych. Ośrodek Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych (OMZRiK) opublikował stanowisko, w którym powołuje się na ekspertyzę prawną dotyczącą ograniczeń, jakie immunitet prezydencki nakłada na ewentualne postępowania karne wobec przyszłego prezydenta.

Fot. screen shot, youtube

Choć twierdzenia Ośrodka nie zostały dotąd potwierdzone przez niezależne źródła, warto przyjrzeć się im bliżej — również z perspektywy konstytucyjnych mechanizmów i stanu wymiaru sprawiedliwości.

Czym różni się immunitet prezydenta?

W odróżnieniu od parlamentarzystów, prezydent RP korzysta ze szczególnego rodzaju ochrony prawnej. Nie można wszcząć wobec niego postępowania karnego ani postawić mu zarzutów, dopóki sprawuje urząd – z wyjątkiem sytuacji, w której Zgromadzenie Narodowe postawi go w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu. To jednak procedura o charakterze politycznym, wymagająca większości 2/3 głosów obu izb parlamentu.

Zgodnie z analizą, do której odwołuje się OMZRiK, prokuratura może prowadzić czynności przygotowawcze wobec Karola Nawrockiego w sprawach dotyczących czynów popełnionych przed objęciem funkcji. Nie może jednak skierować aktu oskarżenia do sądu aż do zakończenia kadencji.

OMZRiK: przerwanie biegu przedawnienia

Jednym z kluczowych elementów stanowiska OMZRiK jest teza, iż czas trwania kadencji prezydenta nie wlicza się do biegu przedawnienia przestępstw popełnionych wcześniej. Oznacza to – w interpretacji Ośrodka – iż choćby jeżeli Karol Nawrocki będzie pełnił urząd przez 10 lat, postępowania mogą zostać wznowione tuż po jego ustąpieniu.

Organizacja nie udostępniła pełnej treści ekspertyzy, na którą się powołuje, a twierdzenia te nie zostały jednoznacznie potwierdzone przez sądy ani prokuraturę. Warto zaznaczyć, iż przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia jest kwestią interpretacji prawa karnego i może stać się przedmiotem sporu w ewentualnym procesie.

Dwie sprawy, jedno źródło

OMZRiK przypomina, iż jest stroną zawiadamiającą w dwóch postępowaniach, które – według jego informacji – są przedmiotem zainteresowania prokuratury:

• Sprawa rzekomego wyłudzenia mieszkania od starszego mężczyzny,
• Rozpowszechnianie treści o charakterze rasistowskim podczas kampanii wyborczej.

W obu przypadkach chodzi o czyny, które miały mieć miejsce przed wyborami. Karol Nawrocki nie usłyszał dotąd żadnych zarzutów, a żadne z postępowań nie zakończyło się formalnym aktem oskarżenia.

Czy proces może ruszyć przed zaprzysiężeniem?

Teoretycznie tak – do zaprzysiężenia prezydenta pozostało jeszcze około dwóch miesięcy. Jednak – jak zaznacza OMZRiK – realnie jest to niemożliwe. Samo zakończenie śledztwa, przygotowanie aktu oskarżenia, przeprowadzenie procesu i rozpoznanie apelacji od ewentualnego wyroku zajmuje dziś w Polsce średnio kilka lat.

W analizie Ośrodka czytamy, iż reformy systemu sprawiedliwości z ostatnich lat doprowadziły do jego poważnej niewydolności. Według danych podawanych przez środowiska sędziowskie i prawnicze, choćby proste sprawy karne potrafią ciągnąć się przez cztery lata. W tym kontekście szybkie rozstrzygnięcie sprawy prezydenta elekta wydaje się fikcją proceduralną.

Odpowiedzialność konstytucyjna – tylko Trybunał Stanu

Teoretycznie, konstytucja przewiduje mechanizm postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu, jednak wymaga to decyzji Zgromadzenia Narodowego – czyli połączonych izb Sejmu i Senatu – podjętej większością kwalifikowaną. Taki scenariusz w obecnych realiach politycznych wydaje się mało prawdopodobny.

Immunitet ≠ bezkarność. Ale odpowiedzialność się oddala

Sprawa Karola Nawrockiego ujawnia nie tylko napięcia między polityką a prawem, ale i systemową słabość państwa w egzekwowaniu zasady równości wobec prawa. Immunitet prezydencki nie oznacza definitywnego uniknięcia odpowiedzialności karnej – ale odkłada ją w czasie, potencjalnie o całą dekadę.

Dla opinii publicznej i organizacji społecznych takich jak OMZRiK to zbyt długo, by pozostać biernymi. Dla instytucji państwowych – test, czy istnieją jeszcze mechanizmy niezależnej kontroli władzy, które działają choćby wtedy, gdy dotyczą osoby numer jeden w państwie.

DF, thefad.pl / Źródło: Ośrodek Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych – facebook.com/omzrik