Ile środków unijnych pozyskały samorządy w latach 2004-2024? Sprawdzamy

Autorzy rankingu „20 lat polskich samorządów w Unii Europejskiej” czasopisma „Wspólnota” sprawdzili ile środków unijnych pozyskały samorządy w latach 2004–2024. W 42 jednostkach łączna kwota dotacji przekroczyła 10 tys. zł na osobę. A jak to wygląda w naszych jednostkach samorządowych? Świetne wyniki odnotowały kolejno gminy Ruda Maleniecka i Fałków, które znalazły się w pierwszej setce rankingu gmin wiejskich na 1464 miejsc. Resztę omawiamy poniżej w artykule.

Z okazji dwudziestolecia obecności Polski w UE autorzy z czasopisma „Wspólnota” zestawili dane z całego okresu (2004–2024). Łącznie w całym omawianym przedziale czasu było to ponad 220 mld zł dotacji. Ale fundusze przechodzące przez budżety poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego to nie wszystko. Do podanej wyżej sumy można dodać 3,5 mld zł dotacji pozyskanych przez 96 związków komunalnych. Dwie trzecie tej kwoty przypada na zaledwie 6 związków: – Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty – 951,5 mln zł,– Związek Międzygminny ds. Ekologii w Żywcu – 737,3 mln zł,– Związek Międzygminny Puszcza Zielonka – 307,9 mln zł,– Wałbrzyski Związek Wodociągów i Kanalizacji – 123,7 mln zł,– Celowy Związek Gmin R-XXI z siedzibą w Nowogardzie – 115,5 mln zł,– Związek Komunalny Gmin Czyste Miasto Czysta Gmina z siedzibą w Kaliszu – 111,1 mln zł.

Do tego można jeszcze dodać prawie 20 mld zł, które pozyskały samodzielnie – zgodnie z wynikami ankiety przeprowadzanej od lat przez „Wspólnotę” – spółki komunalne w miastach na prawach powiatu.

Jeśli dodamy dotacje przechodzące bezpośrednio przez budżety jednostek samorządowych, otrzymywane przez związki komunalne oraz przez spółki komunalne dużych miast, dochodzimy łącznie do kwoty przekraczającej 245 mld zł. Wartość ta stanowiła nieco ponad 22 proc. ogółu środków otrzymanych przez Polskę z budżetu Unii Europejskiej.

Dotacje z Unii Europejskiej w wydatkach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich

Od momentu przystąpienia Polski do UE do końca 2024 r. gminy wiejskie i miejsko-wiejskie wydały w sumie ok. 60 mld zł pochodzących z dotacji otrzymanych z programów operacyjnych Unii. Pochodziły one przede wszystkim (choć nie wyłącznie) z regionalnych programów operacyjnych (w okresie do 2006 r. ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego). Dotacje wydawane przez gminy wiejskie i miejsko-wiejskie stanowiły w tym okresie nieco ponad jedną czwartą wszystkich dotacji wykorzystywanych przez samorządy terytorialne w Polsce.

Do sumy tej można jeszcze dodać dotacje otrzymywane przez lokalne grupy działania (LGD), które są instytucjami obejmującymi samorządy lokalne (będące swoistą formą współpracy międzygminnej), przedsiębiorców i organizacje samorządowe. Autorom rankingu dało się ustalić, iż w sumie było to około 7 mld zł, co stanowiło nieco ponad 10 proc. dotacji otrzymywanych przez budżety gmin wiejskich i miejsko-wiejskich.

Cele dotacji

W przybliżeniu 40 proc. ich wartości wiązało się z projektami w zakresie gospodarki komunalnej – przede wszystkim z gospodarką wodno-kanalizacyjną. Wyraźnie niższe (poniżej 10 proc.) były wydatki na drogi lokalne. Znaczący odsetek (12 proc.) stanowiły też dotacje dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich odnoszące się do oświaty i wychowania (12 proc.) oraz opieki społecznej (8 proc.) – w tych przypadkach, w odróżnieniu od wcześniej wymienianych sektorów, realizowane projekty nie miały na ogół charakteru inwestycji, a wiązały się z dodatkowymi środkami na wydatki bieżące.

Miasta na prawach powiatu

W przypadku miast na prawach powiatu w rankingu uwzględniono nie tylko wydatki budżetowe, ale także dotacje pozyskiwane przez spółki komunalne (w oparciu o przeprowadzane od lat przez „Wspólnotę” ankiety). W pozostałych kategoriach samorządów ograniczono się do danych budżetowych.

Zestawienie pozwoliło na zidentyfikowanie 42 samorządów, w których łączna kwota dotacji przekroczyła 10 tys. zł na osobę. Są wśród nich 3 miasta wojewódzkie, 3 miasta na prawach powiatu, 12 małych miast i 24 gminy wiejskie. Wśród nich dwa nieduże miasta wydały z funduszy UE ponad 30 tys. zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
Absolutni liderzy to: Krynica Morska (woj. pomorskie) – 41 957 zł na osobę, – Uniejów (łódzkie) – 31 084 zł na osobę, – Świnoujście (zachodniopomorskie) – 24 641 zł na osobę, – Ożarowice (śląskie) – 21 646 zł na osobę.

Samorządy z powiatu koneckiego w rankingu. Wydatki budżetowe finansowane ze środków unijnych w latach 2004–2024 (suma w zł per capita, w cenach bieżących) bez danych ze spółek miejskich

a) Powiaty (314 miejsc) – powiat konecki znalazł się na 167 pozycji z kwotą 778,05 zł per capita.

b) Miasta Powiatowe (267 miejsc) – Końskie znalazło się na 170 pozycji z kwotą 2000,39 zł per capita.

c) Miasteczka (680 miejsc) – Radoszyce – 234 miejsce z kwotą 3688,74 zł per capita; Gowarczów – 317 miejsce z kwotą 3117,76 zł per capita; Stąporków – 500 miejsce z kwotą 2072,04 zł per capita.

d) Gminy wiejskie (1464 miejsc) – Ruda Maleniecka – 69 miejsce z kwotą 7403,23 zł per capita; Fałków – 81 miejsce z kwotą 7037,18 zł per capita; Smyków – 465 miejsce z kwotą 3920,70 zł per capita, Słupia Konecka – 631 miejsce z kwotą 3398,11 zł.

Autorzy zestawienia to Paweł Swianiewicz, dyrektor oraz Julita Łukomska zastępczyni dyrektora Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego. Ponadto Paweł Swianiewicz jest profesorem w Instytucie Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, a Julita Łukomska adiunktem w Katedrze Rozwoju i Polityki Lokalnej Uniwersytetu Warszawskiego.