1 dzień temu
Holenderski premier Dick Schoof ogłosił dziś po południu, iż jego rząd podał się do dymisji. Wcześniej tego samego dnia Geert Wilders – lider populistycznej Partii na rzecz Wolności (PVV) – ogłosił, iż wycofuje swoje ugrupowanie z koalicji rządzącej z powodu niezadowolenia z polityki azylowej.
W Holandii upadł dziś rząd, który objął władzę zaledwie niespełna rok temu, w lipcu 2024 roku.
Wilders zrywa porozumienie
Decyzja Geerta Wildersa była kluczowym ciosem – PVV to największa partia w Izbie Reprezentantów, izbie niższej holenderskiego parlamentu. Wyjście tej partii z koalicji automatycznie pozbawiło rząd większości. Wilders zarzucał gabinetowi Schoofa zbyt łagodne podejście do migracji. Choć partie NSC i BBB, również wchodzące w skład koalicji, przez moment rozważały próbę kontynuacji rządów bez PVV, gwałtownie okazało się, iż taki scenariusz nie ma szans powodzenia.
W rezultacie premier Dick Schoof udał się do króla Willema-Alexandra z formalnym wnioskiem o dymisję swojego rządu. Od tego momentu gabinet funkcjonuje jako rząd tymczasowy (demissionair kabinet), ograniczony do spraw bieżących.
Rząd tymczasowy, ale aktywny
Choć rząd nie może podejmować decyzji w sprawach uznanych za politycznie kontrowersyjne, premier Schoof zapowiedział, iż jego zespół będzie przez cały czas działać, gdzie to możliwe. Wymienił najważniejsze wyzwania: bezpieczeństwo, gospodarka, niedobór mieszkań i kontrola nad migracją. „Te kwestie wymagają determinacji, nie zwłoki” – podkreślił Schoof.
W praktyce to Druga Izba zdecyduje, które tematy zostaną uznane za zbyt kontrowersyjne, by się nimi zajmować w czasie funkcjonowania rządu tymczasowego. Lista ta może jednak być
modyfikowana – pilne sprawy mogą być wciąż wprowadzane pod obrady.
Co z polityką azylową i innymi kluczowymi tematami?
Paradoksalnie, choć to właśnie polityka azylowa doprowadziła do upadku gabinetu, wiele partii uznaje ją za na tyle pilną, iż może nie trafić na listę tematów „zamrożonych” do czasu powołania nowego rządu. Podobnie może być z wydatkami na obronność (w kontekście spełnienia norm NATO) czy budownictwem mieszkaniowym.
Już przed upadkiem rządu minister ds. mieszkalnictwa Mona Keijzer (BBB) wycofała kontrowersyjny plan zamrożenia czynszów w mieszkaniach socjalnych na dwa lata. Może to sugerować, iż część kluczowych reform zostanie tymczasowo wstrzymana, mimo braku politycznego zakazu.
Co dalej? Wybory, ale dopiero jesienią
Kolejnym krokiem będzie wyznaczenie terminu nowych wyborów parlamentarnych. Choć teoretycznie mogą się odbyć już latem, w praktyce wszystko wskazuje na jesień. Gminy muszą mieć czas na przygotowanie lokali wyborczych, zorganizowanie urn i znalezienie odpowiednich liczby wolontariuszy do obsługi wyborów.
Do tego czasu rząd Schoofa będzie sprawował władzę w ograniczonym zakresie. W sierpniu
ministrowie rozpoczną negocjacje budżetowe przed Prinsjesdag – dniem ogłaszania projektu budżetu państwa na kolejny rok. Taka sytuacja miała już miejsce w przeszłości – również rządy Rutte III i Rutte IV negocjowały budżet jako gabinety tymczasowe.
Jutro debata w parlamencie
Na jutro zaplanowano wystąpienie premiera Schoofa w Izbie Reprezentantów podczas którego złoży on oficjalne oświadczenie w sprawie upadku rządu i przedstawi dalsze kroki. Debata odbędzie się o godzinie 10:15 i może rzucić więcej światła na to, czy istnieje jakakolwiek możliwość utworzenia nowej większości parlamentarnej bez konieczności rozpisywania wyborów – choć taki scenariusz wydaje się w tej chwili mało prawdopodobny.
Nowy kryzys polityczny w Holandii
Upadek rządu Schoofa, który sam był kompromisowym technokratycznym eksperymentem mającym pogodzić skrajnie odmienne partie, pokazuje jak trudna staje się sytuacja polityczna w Holandii. Choć wyborcy dali Wildersowi zwycięstwo w 2023 roku, jego radykalne postulaty okazują się trudne do wdrożenia w praktyce, choćby w sprzyjającej mu koalicji.
