Koniec ery BRELL – kraje bałtyckie podłączone do systemu Europy kontynentalnej
9 lutego Litwa, Łotwa i Estonia oficjalnie zakończyły swoją zależność od rosyjskiego systemu elektroenergetycznego BRELL i zsynchronizowały swoje sieci z Europą kontynentalną. To historyczny moment, który oznacza pełną niezależność energetyczną regionu i ostateczne odcięcie od wpływów Rosji w sektorze energetycznym.
Moment odłączenia Litwy Łotwy i Estoni od rosyjskiego systemu energetycznego Tym samym Europa nie posiada dłużej żadnej linii energetycznej z Rosją pic.twitter.com/KOxX4wVuKF
— Belarus Ukraine (@Propeertys) February 8, 2025Minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska, która uczestniczyła w uroczystości w Wilnie, podkreśliła wagę tego wydarzenia:
„To symboliczne zakończenie wieloletnich wysiłków i krok w stronę suwerennej i bezpiecznej Europy energetycznej” – powiedziała podczas spotkania w litewskim operatorze systemu przesyłowego Litgrid.
31 godzin w trybie izolacji i finalne podłączenie do Europy
Proces synchronizacji poprzedziło odłączenie od BRELL i 31 godzin pracy w trybie wyspowym, kiedy kraje bałtyckie zarządzały swoimi sieciami samodzielnie, bez połączenia z Rosją i Białorusią.
- 8 lutego rano – Litwa, Łotwa i Estonia całkowicie odcięły przepływ energii z Rosji i Białorusi.
- Sieci państw bałtyckich działały w trybie izolowanej wyspy, co oznaczało, iż ich operatorzy musieli samodzielnie utrzymać stabilność częstotliwości i napięcia.
- 9 lutego o godz. 11:00 – połączenie LitPol Link (Polska–Litwa) zostało tymczasowo wyłączone w celu przeprowadzenia synchronizacji.
- 9 lutego o godz. 13:05 – LitPol Link został ponownie uruchomiony, co oznaczało pełne zsynchronizowanie sieci elektroenergetycznych Litwy, Łotwy i Estonii z systemem Europy kontynentalnej.
Proces przebiegł zgodnie z planem i został potwierdzony przez operatorów z Litwy (Litgrid), Łotwy (AST), Estonii (Elering) oraz Polski (PSE).
„Przygotowania do synchronizacji trwały od kilkunastu lat i PSE były w nie zaangażowane od samego początku. To historyczne wydarzenie” – powiedział Grzegorz Onichimowski, prezes Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE).
Obawy przed cyberatakami i sabotażem
Chociaż operacja synchronizacji była planowana od lat, odłączeniu państw bałtyckich od BRELL towarzyszyły obawy o cyberataki i sabotaż ze strony Rosji.
Z tego powodu, kraje bałtyckie wzmocniły ochronę infrastruktury, wprowadzając systemy antydronowe i bariery ochronne wokół kluczowych obiektów. Przykładowo, Estonia wyłączyła dostęp VPN dla firm zewnętrznych i ograniczyła dostęp fizyczny do obiektów elektroenergetycznych. Oprócz tego Estońska Liga Obrony Cybernetycznej oraz specjaliści ds. bezpieczeństwa energetycznego pracowali 24/7, aby reagować na wszelkie zagrożenia.
Eksperci ds. cyberbezpieczeństwa ostrzegali przed rosyjskimi grupami hakerskimi, takimi jak Sandworm, które wcześniej atakowały sieci energetyczne Ukrainy.
„Nie możemy wykluczyć jakiejś formy prowokacji” – mówił prezydent Łotwy Edgars Rinkēvičs, dodając, iż służby bezpieczeństwa były postawione w stan najwyższej gotowości.
Dlaczego odłączenie od Rosji było konieczne?
Synchronizacja z Europą była niezbędnym krokiem w kierunku pełnej niezależności energetycznej Litwy, Łotwy i Estonii.
BRELL łączył kraje bałtyckie z rosyjską siecią energetyczną od czasów ZSRR, dając Moskwie możliwość ingerencji w ich systemy elektroenergetyczne. Po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 r. region bałtycki przyspieszyli przygotowania do synchronizacji z Europą, aby uniezależnić się od rosyjskiej kontroli nad ich sieciami. Odłączenie od BRELL było ostatnim etapem uniezależniania się regionu, po wcześniejszym zerwaniu dostaw rosyjskiego gazu i ropy.
Premier Łotwy Evika Siliņa powiedziała, iż synchronizacja to krok w kierunku bezpiecznej i stabilnej przyszłości energetycznej:
„Zakończyliśmy historyczną zależność od Rosji. Teraz nasze bezpieczeństwo energetyczne jest w naszych rękach i w rękach naszych europejskich partnerów”.
Co dalej? Nowe inwestycje i Harmony Link
Synchronizacja nie oznacza końca inwestycji. realizowane są już prace nad nowym połączeniem Harmony Link, które ma wzmocnić połączenia elektroenergetyczne między Polską a Litwą i zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne regionu.
- Harmony Link ma zostać uruchomiony w 2030 roku i stanie się drugim, niezależnym połączeniem synchronicznym między Polską a krajami bałtyckimi.
- Projekt otrzymał 75% dofinansowania z funduszy UE w ramach programu „Łącząc Europę”.
Koniec zależności od Rosji, pełna integracja z Europą
9 lutego 2025 roku zapisze się w historii jako dzień, w którym Litwa, Łotwa i Estonia ostatecznie odcięły się od Rosji i stały się pełnoprawną częścią europejskiego systemu elektroenergetycznego.
Synchronizacja oznacza większą niezależność, bezpieczeństwo energetyczne i stabilność dostaw, ale także zmniejszenie wpływu Rosji na infrastrukturę regionu.
Teraz kraje bałtyckie mogą w pełni polegać na europejskich partnerach i skupić się na dalszym rozwoju swojej energetyki, w tym na zwiększaniu udziału odnawialnych źródeł energii.
