3 miesięcy temu
Autorzy: Małgorzata Czarnik, Bartosz Mirowski
Analiza w skrócie:
– Algieria jest głównym krajem pochodzenia imigrantów we Francji
– Liczba Algierczyków próbujących przedostać się legalnie bądź nielegalnie do UE pozostaje od lat wysoka
– Nielegalna migracja do UE nosi w Algierii nazwę „harraga”, co dosłownie oznacza „ci, którzy płoną”. Decyduje się na nią jednak mniejszość. Większość Algierczyków, przynajmniej początkowo, wybiera bowiem migrację legalną.
Przyczyny migracji
Decyzje o emigracji z Algierii są najczęściej motywowane względami ekonomicznymi. Gospodarka algierska jest uzależniona od cen węglowodorów na światowych rynkach: 80% jej PKB pochodzi z eksportu gazu do państw członkowskich UE. Brak dodatkowych źródeł dochodów prowadzi do tego, iż państwo nie jest w stanie zaspokoić potrzeb rosnącej w szybkim tempie populacji. W latach 2014-2022 liczba ludności Algierii wzrosła z 38,8 mln do 44,9 mln. W tym samym okresie PKB kraju obniżył się z 213,8 mld dol. do 195 mld dol. W latach 2018-2021 liczba osób żyjących poniżej linii ubóstwa wzrosła o 600 tys., a od 2021 r. inflacja wynosi stale pow. 8%. Stopa bezrobocia wynosi ok. 15% wśród ogółu populacji i 30% wśród młodzieży. Średnie wynagrodzenie osób pracujących wynosi 317 dol., co nie pozwala na samodzielne wynajęcie mieszkania, a wielu mężczyznom utrudnia znalezienie partnerki zainteresowanej małżeństwem.
Zgodnie z przeprowadzonym przez Międzynarodową Organizację ds. Migracji (IOM) badaniem 30% algierskich respondentów w 2021 r. rozważało wyjazd za granicę.
Inne badanie przeprowadzone przez IOM w 2020 r. wykazało, iż 83% pracujących Algierczyków deklarowało podejmowanie pracy za granicą lub przejawia chęć wyjazdu za granicę w celach zarobkowych. W kraju co prawda istnieje rozwinięty system budownictwa społecznego – podobny do tego, który obowiązywał w PRL – ale na uzyskanie mieszkania trzeba czekać zwykle kilkanaście lat.
Na decyzję o wyjeździe wpływają również czynniki społeczno-kulturowe. Religią dominującą w kraju jest islam, który wyznaje około 98% Algierczyków. W preambule do algierskiej konstytucji zapisano, iż jest on podstawowym elementem tożsamości kraju. Od 1984 r. w kraju funkcjonuje również silnie nacechowany religijnie kodeks rodzinny. Zgodnie z nim pozamałżeńskie stosunki seksualne są przestępstwem cudzołóstwa, za które grozi kara 2 lat więzienia. W praktyce jedynym sposobem na udowodnienie tego przestępstwa jest nieślubne dziecko. By pozbyć się tego dowodu kobiety dokonują nielegalnych aborcji lub porzucają noworodki w klinikach. Oprócz kwestii prawnych istnieje również silna kontrola rodzicielska nad dorosłymi ludźmi, zwłaszcza kobietami. Dlatego też wiele osób chce opuścić Algierię, by żyć na terenie UE zgodnie z własnymi zasadami.
Migracja legalna
Podstawowym sposobem dotarcia Algierczyków do UE jest migracja legalna. W latach 2014-2023 obywatele Algierii złożyli 5,6 mln aplikacji wizowych w konsulatach państw członkowskich UE. Najwięcej – 779 tys. wniosków – złożono w 2017 r., a w 2023 r. ich liczba wyniosła 474 tys. Liczba odmów wydawanych rocznie przez konsulaty waha się między 24% a 45%. Wykazuje tendencję wzrostową od 2022 r., kiedy Francja wprowadziła obowiązkową kwotę odmów dla Algierczyków. Ustalono ją na poziomie 50% bez względu na to czy podania spełniają kryteria czy nie. 60% podań o wizę składanych jest w konsulacie Francji, a 27% w konsulacie Hiszpanii. Pozostałe najbardziej oblegane placówki to konsulaty Włoch, Niemiec, Belgii, Holandii, Malty, Szwajcarii, Polski i Grecji. W rzeczywistości jednak celem ok. 80% aplikantów jest podróż do Francji, a składają podania w innych konsulatach, bo nie obowiązują w nich kwoty decyzji odmownych i łatwiej jest uzyskać decyzję wizową w nieodległym terminie. Głównymi celami podróży do UE są: odwiedziny krewnych, turystyka, podjęcie studiów, praca czy też spotkanie z dostawcami towarów importowanych na rynek algierski.
Uzyskanie wizy jest priorytetem życiowym wielu osób poniżej 40 roku życia. Nie jest to jednak łatwe ze względu na stosunkowo wysokie wymagania stawiane przez konsulaty. Osoby poniżej 40 roku życia są bardzo dokładnie weryfikowane. Muszą udowodnić, iż posiadają odpowiednie środki na sfinansowanie podróży oraz mają w Algierii rodzinę, pracę i majątek, które zniechęcą je do pozostania na terenie UE po wygaśnięciu wizy. W przypadku małżonków często wizę dostaje tylko 1 z nich, a w przypadku całych rodzin zwykle nie wydaje się wiz dzieciom. Kryteria te są łagodzone przy kolejnych wnioskach wizowych osób, które udokumentowały powroty z poprzednich podróży. Jednocześnie jednak każda decyzja odmowna czy przewinienia zostają odnotowane w specjalnej aplikacji, do której dostęp mają pracownicy konsulatów wszystkich państw członkowskich UE. Osoba, która raz uzyskała odmowę ma problem z uzyskaniem wizy w każdym konsulacie. Pierwsza wiza wydawana jest zwykle na 10 dni, a trzy kolejne na 3 miesiące. Dopiero później pojawia się możliwość uzyskania wizy na rok z możliwością wielokrotnych wjazdów.
W celu wyłudzenia wizy stosowane są przeróżne, często bardzo kreatywne działania. Wnioskujący potrafią na przykład założyć firmę i przedstawiać fałszywe faktury importowe. Zdarza się też, iż pracodawcy nawiązują kontakt z potencjalnym inwestorem zagranicznym lub eksporterem i przekonują go, aby przeszkolił ich dwudziestu pracowników. Po uzyskaniu wizy wskazane osoby albo nie pojawiają się w siedzibie firmy albo uczestniczą w szkoleniu tylko po to, aby po jego zakończeniu udać się do swoich krewnych we Francji. Z kolei ich algierscy pracodawcy pobierają opłaty w wysokości kilku tysięcy euro od każdej osoby umieszczonej na liście. Powszechne jest też poszukiwanie kontaktów towarzyskich, a choćby seksualnych z Europejczykami w celu uzyskania pozytywnej decyzji wizowej.
Migracja nielegalna
Przez terytorium Algierii przebiegają dwa szlaki migracyjne: zachodnio-śródziemnomorski i środkowo-śródziemnomorski. Szlak środkowo-śródziemnomorski prowadzi przez Tunezję do Włoch. Natomiast szlak zachodnio-śródziemnomorski przechodzi przez Maroko lub zachodnią Algierię i prowadzi do Hiszpanii.
Od początku 2009 r. do maja 2024 r. z obu tras skorzystało łącznie 78 649 Algierczyków, z czego 65 909 wybrało szlak zachodnio-śródziemnomorski, a 12 740 zdecydowało się na szlak środkowo-śródziemnomorski do Włoch.
Trzecią najpopularniejsza trasą dla przyjętego zakresu jest szlak wschodnio-śródziemnomorski przez Libię, Egipt, Bliski Wschód i Turcję do Grecji – 18 234 osób. Od 2017 r. jego znaczenie spadło. W latach 2009-2024 w sposób nielegalny dotarło do UE 101 tys. obywateli Algierii, z czego prawie połowa w latach 2019-2023.
Algierię jako drogę do Europy wybierają też obywatele innych państw afrykańskich, głównie Gwinei, Mali, Czadu, Nigru, Beninu i Wybrzeża Kości Słoniowej. Algierski rząd postanowił przeciwdziałać nielegalnym wyjazdom z kraju i zdecydował o ich penalizacji. Od 2009 r. algierski kodeks karny przewiduje karę od dwóch do sześciu miesięcy pozbawienia wolności, a także grzywnę od 20 000 do 60 000 dinarów (około 140 do 430 euro). Podlegają jej Algierczycy i cudzoziemcy będący rezydentami, którzy zostaną przyłapani na próbie opuszczenia terytorium bez paszportu lub wizy.
Wielu migrantów nielegalnie przekraczających granicę umiera w trakcie podróży. W 2023 ponad 3 tys. osób utonęło w Morzu Śródziemnym. Wysoka śmiertelność wśród migrantów stała się jednym ze sposobów zarobku przez przemytników. Zdesperowane rodziny próbujące odnaleźć swoich zmarłych krewnych trafiają do osób, które twierdzą, iż wiedzą, gdzie znajdują się poszukiwane ciała. Wiedzą podzielą się za odpowiednią opłatą.
Głównym celem podróży jest Francja, w której żyją prawie 3 mln osób pochodzenia algierskiego.
Bezpośrednia odległość do Francji jest znacząca, więc wybierają znacznie krótszą drogę morską do wybrzeży Hiszpanii. Następnie drogą lądową kierują się do Francji. W każdej chwili mogą zostać zatrzymani przez hiszpańską policję lub straż przybrzeżną.
Na początku października 2021 roku trzech Algierczyków-migrantów zginęło, a jeden został poważnie ranny. Potrącił ich pociąg w pobliżu Saint-Jean-de-Luz w południowo-zachodniej Francji. Według lokalnych władz mężczyźni odpoczywali na torach, aby uniknąć policji. Zaskoczył ich pierwszy poranny pociąg.
Wnioski i perspektywy
W obliczu niewielkich szans na życie na poziomie pozwalającym na niezależność od rodziców, młodzi Algierczycy i młode Algierki za główny cel życia stawiają sobie emigrację. Najczęściej wybierają Francję, ze względu na powszechną w Algierii znajomość języka francuskiego oraz częste więzi rodzinne z obywatelami tego kraju.
Algieria jednak – w przeciwieństwie do większości państw afrykańskich – zapewnia swoim obywatelom pewne minimum socjalne, więc liczba osób decydujących się na ryzykowną nielegalną migrację jest stosunkowo niewielka. Większość Algierczyków swojej szansy upatruje w migracji legalnej lub migracji początkowo legalnej, która przekształca się w nielegalną, gdy osoba nie wraca do kraju po wygaśnięciu wizy.
Migracja w Algierii zmniejsza się co prawda w ostatnich latach, ale będzie trwała dopóki sytuacja społeczno-ekonomiczna kraju nie ulegnie poprawie lub dopóki nie odwróci się trend wysokiego przyrostu naturalnego.
W związku z powyższym w interesie UE jest ustanowienie jasnych kryteriów dla migrantów, aby zaspokoić potrzeby unijnego rynku pracy. Ponadto ze względu na problemy demograficzne w UE rozsądnym rozwiązaniem wydaje się częstsze wydawanie wiz samotnym kobietom poniżej 40 roku życia.
