Gospodarka ściekowa w Stargardzie do poprawy

W ciągu trzech lat blisko 300 tys. mł nieoczyszczonych ścieków komunalnych trafiło do rzeki Iny przez przelewy burzowe, w tym – bez wymaganych pozwoleń wodnoprawnych – zrzucono ponad 160 tys. mł ścieków. To konsekwencja niewydolnego systemu kanalizacji i oczyszczalni w Stargardzie, który przestaje prawidłowo działać w okresach intensywnych i długotrwałych opadów deszczu. Niestety z ustaleń kontroli NIK wynika, iż podejmowane przez Urząd Miejski w Stargardzie i Spółkę Wody Miejskie Stargard działania organizacyjne, inwestycyjne i remontowe w sferze infrastruktury technicznej nie wyeliminowały zrzutów nieoczyszczonych ścieków do rzeki. Ponadto Miasto nie prowadziło kontroli dotyczących sprawdzenia sposobu postępowania przez właścicieli i użytkowników nieruchomości z nieczystościami z szamb i osadników przydomowych oczyszczalni ścieków.

Wpływ systemu kanalizacji miasta Stargardu na stan rzeki Iny budzi żywe zainteresowanie mieszkańców, ekologów i wędkarzy. Media donosiły o cyklicznym zanieczyszczaniu Iny, powodującym szkody w jej florze i faunie oraz możliwym zagrożeniu dla zdrowia ludzi korzystających z wód tej rzeki. Szczególnie poważny incydent miał miejsce 17 czerwca 2023 r., gdy dokonano zrzutu ścieków i wody opadowej po ulewnym deszczu. Sytuacja była określana jako katastrofa ekologiczna.

W odpowiedzi na zainteresowanie opinii publicznej, Delegatura NIK w Szczecinie przeprowadziła kontrolę doraźną Realizacja zadań w zakresie gospodarki ściekowej na terenie Gminy Miasto Stargard. Kontrola obejmowała lata 2021-2023, a jej celem było sprawdzenie czy gospodarka ściekowa jest prowadzona prawidłowo i w sposób mający na celu ochronę rzeki Iny przed zanieczyszczeniami. Skontrolowano Urząd Miejski w Stargardzie oraz Wody Miejskie Stargard sp. z o.o.

Na terenie Stargardu dominującą siecią kanalizacyjną jest sieć kanalizacji ogólnospławnej, tj. sieć, którą odprowadzane są łącznie ścieki oraz wody opadowe i roztopowe. W przypadku gwałtownych opadów deszczu dochodzi do bezpośredniego zrzutu nadmiarowych nieoczyszczonych ścieków do rzeki Iny przez przelewy burzowe. Ma to na celu uniknięcie zalania miasta mieszaniną ścieków i wód opadowych.

Najważniejsze ustalenia kontroli

Kontrola przeprowadzona w Urzędzie Miejskim w Stargardzie oraz Wodach Miejskich Stargard sp. z o.o. wykazała, że podejmowane dotychczas w tych jednostkach działania organizacyjne, inwestycyjne i remontowe w sferze infrastruktury technicznej nie wyeliminowały zrzutów nieoczyszczonych ścieków do rzeki Iny w okresach intensywnych lub długotrwałych opadów deszczu. Oszacowana przez Spółkę ilość nieoczyszczonych ścieków, jaka została odprowadzona przez wszystkie przelewy burzowe w latach 2021-2023 wyniosła ogółem prawie 293 tys. m³. Bez wymaganych pozwoleń wodnoprawnych dokonano 25 zrzutów – ogółem ponad 160 tys. m³ ścieków, a 11 z nich nastąpiło bez decyzji wymaganej przepisami Prawa wodnego. Ponadto w 2023 r. nie przestrzegano postanowień uzyskanej decyzji Wód Polskich w zakresie dopuszczalnej rocznej ilości ścieków odprowadzanych poprzez dwa przelewy burzowe – przekroczenie wyniosło odpowiednio 37 tys. m³ oraz blisko 9 tys. m³.

Kontrola NIK, poza nieprawidłowościami związanymi ze zrzutami przez przelewy burzowe, wykazała także inne nieprawidłowości w obszarze gospodarki ściekowej. Spółka Wody Miejskie Stargard nie wykonywała obowiązków, określonych w decyzji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie, w zakresie pomiaru rzeczywistej ilości ścieków odprowadzanych poprzez przelew burzowy przy ul. Brzozowej w Stargardzie oraz nie wykonała pomiarów zawartości substancji w wodach rzeki Iny i kanału burzowego przy ul. Brzozowej, po uruchomieniu przelewu 17 czerwca 2023 r. Ponadto Spółka, realizując umowy zawarte z Miastem Stargard na obsługę sieci kanalizacji deszczowej, nie zapewniła w latach 2021-2022 wykonania badań oczyszczonych wód opadowych z częstotliwością określoną w pozwoleniach wodnoprawnych. Nie prowadziła także, wymaganych przepisami ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, regularnych kontroli ilości i jakości odprowadzanych ścieków bytowych i przemysłowych oraz kontroli przestrzegania warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych.

Inne stwierdzone w Spółce nieprawidłowości dotyczyły w szczególności: nieobejmowania okresowymi (pięcioletnimi) kontrolami budowlanymi sieci kanalizacji sanitarnej, braku części wpisów w prowadzonych książkach obiektów budowlanych oraz wytwarzania i magazynowania na terenie oczyszczalni ścieków odpadów z czyszczenia studzienek kanalizacyjnych, pomimo braku wymaganego na to zezwolenia.

Miasto Stargard nie zapewniło prawidłowej i rzetelnej organizacji oraz realizacji zadań w zakresie nadzoru nad postępowaniem z nieczystościami ciekłymi oraz odprowadzaniem wód opadowych i roztopowych. W latach 2021-2023 nie prowadzono kontroli dotyczących sprawdzenia sposobu postępowania przez właścicieli i użytkowników nieruchomości z nieczystościami ciekłymi z szamb i osadników przydomowych oczyszczalni ścieków. Sporządzony w grudniu 2023 r. plan kontroli nie obejmował części nieruchomości, ponieważ prowadzona w Urzędzie Miejskim w Stargardzie ewidencja szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków była nieaktualna i niekompletna. Nie sprawdzano i nie egzekwowano także realizacji obowiązku podłączenia nieruchomości do istniejącej i nowobudowanej kanalizacji sanitarnej.

Miasto Stargard sprawowało niewystarczający nadzór nad wykonywaniem obsługi sieci kanalizacji deszczowej powierzonej Spółce Wody Miejskie, w tym nie zapewniło przestrzegania warunków określonych w pozwoleniach wodnoprawnych dotyczących odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Inne stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły w szczególności: odprowadzania od kwietnia 2023 r. wód opadowych i roztopowych z jednej z ulic bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego z uwagi na upływ jego ważności i niepodjęcia działań w celu jego przedłużenia lub wydania nowego pozwolenia, niepoinformowania Wód Polskich (do czasu kontroli NIK) o wykonaniu i użytkowaniu urządzeń określonych w dwóch decyzjach o udzieleniu pozwoleń wodnoprawnych, w celu wpisania ich do systemu informacyjnego gospodarowania wodami, a także niezapewnienia przeprowadzenia przeglądu Aglomeracji Stargard z wymaganą częstotliwością oraz nieobejmowania okresowymi pięcioletnimi kontrolami budowlanymi większości sieci kanalizacji deszczowej.

Z ustaleń kontroli wynika, iż w badanym okresie Miasto Stargard wybudowało 10 km sieci kanalizacji deszczowej i zwiększyło retencję wód (zakończono budowę sześciu zbiorników retencyjnych, trzy kolejne były w trakcie budowy) w celu ograniczenia ilości wód opadowych i roztopowych odprowadzanych do kanalizacji ogólnospławnej. Dwukrotnie w 2021 r. i 2023 r. wystąpiono o dofinansowanie inwestycji mającej na celu ograniczenie zrzutów nieoczyszczonych ścieków do rzeki Iny poprzez przelewy burzowe w ramach Rządowego Programu Polski Ład. Dopiero jednak działania podjęte w 2023 r. były skuteczne i rozpoczęto przygotowania do realizacji inwestycji „Budowa przepompowni nadmiarowej ścieków wraz z adaptacją obiektów kubaturowych i wykonaniem niezbędnych urządzeń na terenie oczyszczalni ścieków w Stargardzie”. W 2023 r. Miasto przystąpiło także do opracowania i wdrożenia miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu.

Wnioski

W związku ze stwierdzonymi licznymi nieprawidłowościami po kontroli w Urzędzie Miejskim w Stargardzie, Najwyższa Izba Kontroli sformułowała 16 wniosków, a po kontroli w Spółce Wody Miejskie Stargard – 10. Wnioski zostały już w zrealizowane lub są w trakcie realizacji.

O stwierdzonych nieprawidłowościach wskazujących na popełnienie wykroczeń Najwyższa Izba Kontroli dotychczas zawiadomiła Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Stargardzie w zakresie naruszenia przepisów Prawa budowlanego oraz Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w zakresie przetwarzania odpadów ze studzienek kanalizacyjnych bez wymaganego zezwolenia. Trwa analiza materiałów dotyczących skierowania dalszych zawiadomień do adekwatnych organów.