Giorgia Meloni: pierwsze 100 podróży zagranicznych na stanowisku premiera Włoch [MAPA]

Analiza: Bartosz Mirowski, Giuseppe Adamo; opracowanie graficzne: Natalia Matiaszczyk

Wstęp

Giorgia Meloni stoi na czele włoskiego rządu od 22 października 2022 r. Dzięki świetnemu wynikowi swojej partii oraz zwycięstwu koalicji centroprawicowej w wyborach parlamentarnych we wrześniu 2022 r. została pierwszą kobietą na tym stanowisku w historii Włoch. 2 marca 2025 r. odbyła swoją setną podróż zagraniczną jako premier. Wzięła udział w szczycie London Summit on Ukraine, gdzie spotkała się z premierem Wielkiej Brytanii oraz prezydentem Ukrainy.

Pierwszą podróż zagraniczną odbyła dwa tygodnie po objęciu urzędu. W Brukseli spotkała się wówczas z najwyższymi przedstawicielami Unii Europejskiej, w tym z Ursulą von der Leyen. Jej kadencja charakteryzuje się prowadzeniem aktywnej polityki zagranicznej, zwłaszcza na forum UE, dialogiem ze Stanami Zjednoczonymi oraz budowaniem współpracy z państwami północnej Afryki. Odbycie 100 podróży zagranicznych – uwzględniając spotkania na poziomie UE oraz wszystkie szczyty, w których uczestniczyła – zajęło Meloni 850 dni (od 3 listopada 2022 do 2 marca 2025 r.).

Ponad połowa wizyt (56) miała miejsce na kontynencie europejskim. Najczęściej odwiedzanym miejscem była Bruksela (16 wizyt), gdzie premier Włoch uczestniczyła w spotkaniach Rady Europejskiej oraz szczytach unijnych, takich jak EU-Gulf Cooperation Council Summit czy EU-Western Balkans Summit. Spośród państw europejskich Meloni najczęściej odwiedzała Francję (5 razy) i Wielką Brytanię (4 razy). Po dwa razy wizytowała m.in. Ukrainę, Niemcy oraz Polskę. Poza instytucjami unijnymi najczęściej podróżowała do Stanów Zjednoczonych (7 wizyt), uczestnicząc również w szczytach NATO. W 2025 r. dwukrotnie odwiedziła USA na zaproszenie Donalda Trumpa – w jego rezydencji Mar-a-Lago oraz podczas inauguracji jego prezydentury.

Zgodnie z przyjętą strategią, Meloni starała się pełnić rolę łącznika w relacjach UE z państwami afrykańskimi. Szczególnie aktywnie rozwijała kontakty z państwami Maghrebu – odwiedziła Libię (4 razy), Tunezję (4 razy), Egipt (3 razy) oraz Algierię (1 raz). Spotkania te intensyfikowały się podczas negocjacji traktatów bilateralnych pomiędzy UE a Libią (styczeń 2023 r.), Tunezją (lipiec 2023 r.) i Egiptem (marzec 2024 r.), w których Meloni odgrywała istotną rolę.

Premier Meloni złożyła również 19 wizyt w krajach azjatyckich, głównie na Bliskim Wschodzie. Odwiedziła m.in. Zjednoczone Emiraty Arabskie (3 razy), Katar (1 raz), Izrael (1 raz) oraz Jordanię (1 raz). Szczególnie istotna była jej najdłuższa, czterodniowa wizyta w Chinach w lipcu 2024 r., podczas której spotkała się z Xi Jinpingiem.

Pragmatyzm i bezpieczeństwo – Meloni w europejskiej polityce

Meloni musiała mierzyć się z wizerunkiem liderki postfaszystowskiego ugrupowania, sama wywodzi się bowiem z kręgów entuzjastów polityki Mussoliniego. Wielu komentatorów spodziewało się, iż zasili blok prorosyjskich ugrupowań w Parlamencie Europejskim. Świadoma ideologicznego balastu swojej partii, od samego początku prowadzi bardzo aktywną politykę zagraniczną.

Na forum europejskim kieruje się przede wszystkim pragmatyzmem. Współpracuje z innymi prawicowymi ugrupowaniami, miewając okresy dobrych lub choćby bardzo dobrych relacji z przewodniczącą Komisji Europejskiej. Zachowując postawę eurosceptyczną, Meloni traktuje Unię Europejską głównie jako platformę służącą rozwiązywaniu problemów istotnych z perspektywy Włoch. W tym celu dąży przede wszystkim do bliskiej współpracy z administracjami Francji oraz Wielkiej Brytanii, koncentrując się głównie na unijnej polityce migracyjnej i energetycznej. Dzięki odegraniu ważnej roli w zawieraniu umów bilateralnych, stała się twarzą współpracy Unii Europejskiej z państwami afrykańskimi.

Ze względu na swoją niezachwianą i proaktywną postawę we wspieraniu Ukrainy, Meloni znacząco zwiększyła swoją wiarygodność w oczach zachodnich partnerów. Chwalona przez przywódców państw Unii Europejskiej, Joe Bidena oraz Wołodymyra Zełenskiego, od początku rosyjskiej agresji była wyrazistym głosem antyputinowskiej koalicji. Pozwoliło jej to skutecznie zdystansować się od krajowych koalicjantów kojarzonych z prorosyjskością.

Meloni stara się również budować silną pozycję Włoch w NATO. Nie ogranicza się do biernego uczestnictwa, ale jest aktywną inicjatorką oraz ważnym głosem w europejskim dyskursie na temat bezpieczeństwa. Odegrała kluczową rolę w przekonywaniu Viktora Orbana do wycofania weta wobec pakietu pomocowego dla Ukrainy. W ostatnich tygodniach głośno sprzeciwiła się francusko-brytyjskiej propozycji wysłania wojsk europejskich na Ukrainę. Sama zaś postuluje rozszerzenie artykułu 5 NATO na Ukrainę oraz włączenie gwarancji bezpieczeństwa do przyszłego traktatu pokojowego.

Afrykańska strategia Meloni: energia, migracje, partnerstwo

Wizyty Giorgii Meloni w Afryce, od czasu objęcia urzędu, odzwierciedlają strategiczną zmianę w polityce zagranicznej kraju, koncentrując się na partnerstwach gospodarczych, współpracy energetycznej i zarządzaniu migracjami. Jej rząd aktywnie dążył do zacieśniania więzi z krajami afrykańskimi, próbując umocnić pozycję Włoch jako kluczowego pośrednika między Europą a kontynentem afrykańskim.

Centralnym punktem afrykańskiej strategii Meloni jest Plan Mattei, inicjatywa mająca na celu budowanie wzajemnie korzystnej współpracy gospodarczej, szczególnie w sektorze energetycznym. Plan zakłada ograniczenie zależności od rosyjskiego gazu poprzez zapewnienie alternatywnych dostaw energii od afrykańskich producentów, takich jak Algieria, Libia czy Egipt. Pogłębiając współpracę energetyczną, Włochy nie tylko zabezpieczają własne bezpieczeństwo energetyczne, ale również stają się pomostem dla współpracy gospodarczej między Europą a Afryką.

Jedną z najważniejszych wizyt Meloni była podróż do Algierii w styczniu 2023 r., podczas której wzmocniono partnerstwo energetyczne z tym krajem, będącym w tej chwili głównym dostawcą gazu dla Włoch. Wizyta zaowocowała rozszerzeniem umów energetycznych z algierską firmą państwową Sonatrach, co umocniło rolę Włoch jako centrum gazowego dla Europy i zmniejszyło uzależnienie od rosyjskiej energii.

Migracje są kolejnym kluczowym elementem aktywności Meloni w Afryce. Premier dąży do zawierania umów z krajami afrykańskimi mających na celu ograniczenie nielegalnych przepływów migracyjnych poprzez inwestycje i pomoc rozwojową, starając się rozwiązywać źródłowe przyczyny migracji, a nie jedynie wzmacniać kontrole graniczne. Jest to zgodne z szerszym celem Włoch, jakim jest ograniczenie liczby przybywających migrantów oraz prezentowanie się jako uczciwy partner, a nie kraj narzucający restrykcyjną politykę.

W Tunezji Meloni odegrała kluczową rolę w negocjacjach z prezydentem Kaisem Saiedem, których efektem było porozumienie między Tunezją a UE zawarte w lipcu 2023 r. Umowa koncentrowała się na pomocy gospodarczej oraz ścisłej kontroli migracji, mając na celu ograniczenie wypływu migrantów w kierunku Włoch.

W styczniu 2024 r. w Rzymie odbył się pierwszy Szczyt Włochy-Afryka, gromadzący przedstawicieli 45 państw afrykańskich oraz Unii Afrykańskiej. Centralnym punktem szczytu było wprowadzenie „Planu Mattei”, strategicznej inicjatywy nazwanej na cześć Enrico Mattei, założyciela włoskiego koncernu energetycznego Eni. Plan dysponuje początkową inwestycją w wysokości 5,5 miliarda euro i ma na celu stymulację rozwoju gospodarczego Afryki, koncentrując się na współpracy energetycznej, infrastrukturze i edukacji, aby rozwiązać źródłowe przyczyny migracji.

Po szczycie zawarto dalsze szczegółowe porozumienia dotyczące współpracy Włoch z Afryką w dziedzinie rolnictwa pod koniec 2024 r. i na początku 2025 r.. 5 grudnia 2024 r. włoski bank państwowy CDP oraz Afrykański Bank Rozwoju podpisały umowę o współfinansowaniu na kwotę 400 milionów euro, mającą na celu wspieranie finansowania klimatycznego oraz zrównoważonego rolnictwa w Afryce. 17 stycznia 2025 r. firmy Leonardo i BF, we współpracy z rządem włoskim, rozpoczęły realizację projektów zaawansowanego rolnictwa w 14 krajach afrykańskich, inwestując 400 milionów euro w monitorowanie satelitarne i nowoczesne technologie upraw.

Podsumowując, dyplomacja afrykańska Meloni charakteryzuje się pragmatycznym podejściem, równoważąc strategiczne potrzeby Włoch z próbą repozycjonowania kraju jako istotnego aktora geopolitycznego. Sukces tych inicjatyw będzie zależał od tego, czy Włochy zdołają przekształcić relacje transakcyjne w trwały, wzajemnie korzystny rozwój w całym regionie.

Dyplomacja między Bidenem a Trumpem

Wizyty premier Włoch Giorgii Meloni w Stanach Zjednoczonych pokazują strategiczną i przemyślaną politykę zagraniczną, szczególnie widoczną podczas prezydentury Donalda Trumpa. Meloni dąży do umocnienia pozycji Włoch w sojuszach transatlantyckich, co odzwierciedla zarówno zgodność ideologiczną, jak i pragmatyczne interesy. Premier stoi jednocześnie przed wyzwaniem balansowania roli Włoch w ramach Unii Europejskiej, zwłaszcza w kontekście historycznie złożonych relacji między administracją Trumpa a instytucjami UE.

Relacje Meloni z Donaldem Trumpem były szczególnie bliskie, co potwierdziło się podczas jej obecności na jego inauguracji prezydenckiej w styczniu 2025 r., podkreślając dążenie Włoch do zacieśnienia relacji dwustronnych. Wizyta ta wyeksponowała Meloni jako potencjalnego łącznika między Europą a Stanami Zjednoczonymi. Ich relacja często opisywana jest jako oparta na wzajemnym uznaniu, częściowo wynikającym ze wspólnych konserwatywnych wartości i podobieństw w podejściu do polityki.

Jednak strategia dyplomatyczna Meloni wykracza poza zgodność ideologiczną, obejmując pragmatyczne relacje również z kolejnymi administracjami USA. Podczas prezydentury Joe Bidena Meloni skutecznie podtrzymywała zaangażowanie Włoch w NATO, aktywnie wspierając Ukrainę przeciwko rosyjskiej agresji. To dwutorowe podejście odzwierciedla jej pragmatyzm, umożliwiający utrzymanie pozycji międzynarodowej Włoch.

Przykładem złożoności podejścia Meloni jest incydent związany z Cecilią Salą, 29-letnią włoską dziennikarką zatrzymaną w grudniu 2024 r. w Iranie w związku z jej działalnością reporterską. Aresztowanie Sali zbiegło się w czasie z zatrzymaniem we Włoszech irańskiego inżyniera Mohammada Abediniego Najafabadiego, oskarżonego przez USA o dostarczanie Iranowi technologii dronów wykorzystywanych w atakach na amerykańskie siły na Bliskim Wschodzie. Jego aresztowanie znacząco zaostrzyło napięcia geopolityczne między USA a Iranem.

Na początku stycznia 2025 r. Meloni spotkała się z prezydentem-elektem Trumpem w Mar-a-Lago. Oficjalne rozmowy obejmowały kwestie międzynarodowe, w tym sytuację na Bliskim Wschodzie i wsparcie dla Ukrainy, choć zatrzymanie Sali prawdopodobnie było istotnym punktem dyskusji. Według niepotwierdzonych informacji rozmowy mogły obejmować także wstępne negocjacje dotyczące potencjalnej umowy z firmą Starlink, mającej na celu wzmocnienie technologicznych i komunikacyjnych możliwości Włoch.

Sala została zwolniona z irańskiego więzienia Evin 8 stycznia 2025 r., a jej powrót nastąpił krótko po rozmowach premier Meloni z władzami USA. Premier Meloni oraz minister spraw zagranicznych Antonio Tajani osobiście powitali dziennikarkę po jej powrocie do kraju. Incydent ten podkreśla zdolność Meloni do skutecznego zarządzania skomplikowanymi kwestiami międzynarodowymi poprzez strategiczną dyplomację i negocjacje.

Ogólnie rzecz biorąc, kadencja Giorgii Meloni odzwierciedla wyważone podejście dyplomatyczne wobec Stanów Zjednoczonych, łączące ideologiczną bliskość z realizacją narodowych interesów Włoch. Sprawa Cecilii Sali ukazuje pragmatyzm Meloni, który pozwolił na rozwiązanie delikatnej kwestii międzynarodowej i utrzymanie wysokiego poziomu pozycji dyplomatycznej Włoch.

Droga dyplomatyczna Meloni pokazuje umiejętność sprawnego manewrowania między ideologicznymi sojuszami a praktycznymi interesami narodowymi Włoch, co pozwala jej na unikalne pozycjonowanie kraju jako potencjalnego mediatora między niekiedy rozbieżnymi interesami USA i Unii Europejskiej.

Podsumowanie

Giorgia Meloni, w ciągu niespełna dwóch i pół roku na stanowisku odbyła 100 podróży zagranicznych, co podkreśla prowadzenie proaktywnej polityki zagranicznej. Jej kadencja charakteryzuje się pragmatyzmem i dążeniem do umocnienia roli Włoch w Unii Europejskiej oraz na arenie międzynarodowej, w tym w relacjach z USA, państwami afrykańskimi i NATO. Meloni zbudowała silne pozycje na forum UE, szczególnie w kwestiach migracji, energetyki i wsparcia Ukrainy, co pozwoliło jej zyskać uznanie wśród zachodnich liderów.

Strategia w relacjach z Afryką, reprezentowana przez Plan Mattei, koncentruje się na budowaniu długoterminowych partnerstw, zwłaszcza w sektorze energetycznym i rolnym. Dzięki temu Włochy stały się ważnym partnerem w dostawach energii z państw takich jak Algieria, Libia czy Egipt, a także aktywnie angażują się w walkę z przyczynami migracji. Meloni odegrała istotną rolę w zawieraniu umów bilateralnych z krajami Maghrebu, a także w organizacji Szczytu Włochy-Afryka w 2024 r.

Premier Włoch prowadziła zrównoważoną politykę wobec Stanów Zjednoczonych, utrzymując dobre relacje zarówno z administracją demokratów, jak i republikanów. Ma bliskie kontakty z Donaldem Trumpem i Elonem Muskiem, co było widoczne, gdy wzięła udział w inauguracji w 2025 r. Z kolei z administracją Joe Bidena kontynuowała współpracę, szczególnie w kwestii wsparcia Ukrainy oraz zobowiązań w ramach NATO. Jej dyplomatyczna postawa świadczy o pragmatyzmie, który pozwala jej łączyć interesy krajowe z globalnymi wyzwaniami.

Meloni, uznawana za jedną z kluczowych postaci europejskiej sceny politycznej, została wyróżniona jako najbardziej wpływowa osoba w Europie według rankingu Politico 28. To potwierdza jej umiejętność balansowania między konserwatywnymi poglądami a koniecznością utrzymania bliskich relacji z Zachodem, przy jednoczesnym wzmacnianiu pozycji Włoch na arenie międzynarodowej.