W niedzielne popołudnie (26 października 2025 r.) remiza Ochotniczej Straży Pożarnej w Łososinie Górnej wypełniła się atmosferą wspomnień i historii. Spotkanie, zorganizowane tuż przed uroczystością Wszystkich Świętych i Dniem Zadusznym, było nie tylko okazją do refleksji nad przemijaniem, ale także do podsumowania działań na rzecz ratowania zabytkowych nagrobków na miejscowym cmentarzu parafialnym.
Kwesty, które ratują pamięć
Robert Kowalski – historyk, muzealnik oraz Radny Miasta Limanowa i inicjator corocznej kwesty – przedstawił efekty ubiegłorocznej zbiórki. Dzięki ofiarności mieszkańców, wsparciu Starostwa Powiatowego w Limanowej oraz Firmy Gold Drob Sp. z o.o. z Limanowej udało się przeprowadzić prace konserwatorsko-restauratorskie przy dwóch obiektach: kamiennym nagrobku z żeliwnym krzyżem oraz przy grobowcu wykonanym z piaskowca. Jak podkreślał Kowalski, każda z takich inicjatyw ma ogromne znaczenie dla zachowania lokalnego dziedzictwa: – To nie tylko ratowanie kamienia. To ratowanie pamięci o ludziach, którzy tworzyli naszą wspólnotę – mówił podczas spotkania.
Na zakończenie tej części organizator spotkania podziękował wszystkim darczyńcom i wolontariuszom, zapraszając jednocześnie do udziału w V jubileuszowej kweście, która odbędzie się już 2 listopada na łososińskiej nekropolii.
Zaskakujące odkrycie: cmentarz nie tam, gdzie myśleliśmy
Druga część spotkania miała charakter naukowy i – jak się okazało – przyniosła niezwykle interesujące wnioski. Robert Kowalski, od kilku lat prowadzący badania nad dziejami Łososiny Górnej, zaprezentował swoje najnowsze ustalenia dotyczące lokalizacji pierwszego cmentarza parafialnego.
W wystąpieniu zatytułowanym „Tam przez cały czas słychać ciche modlitwy i upadające łzy. Cmentarz epidemiczny w Łososinie Górnej… ale czy tylko?” badacz postawił śmiałą tezę: pierwszy cmentarz parafialny, powstały po wydaniu cesarskiego dekretu Józefa II Habsburga z 1783 roku, znajdował się nie przy obecnej ulicy Łososińskiej, ale w rejonie dzisiejszego Osiedla Zielonego. Według jego badań, miejsce to – znane dziś jako „cmentarz choleryczny” – pierwotnie pełniło funkcję cmentarza parafialnego. Dopiero później, w wyniku epidemii i zmian w organizacji przestrzennej wsi, jego przeznaczenie uległo zmianie.
Źródła, mapy i archeologia
Swoje wnioski Kowalski oparł na szerokiej kwerendzie źródłowej. Sięgnął do dokumentów przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym w Tarnowie i Archiwum Parafialnym w Łososinie Górnej, a także do dawnych map katastralnych i wyników badań terenowych. Jak podkreśla, wiele wskazuje na to, iż na terenie dawnego cmentarza mogą znajdować się pozostałości kamiennych płyt nagrobnych. Jedna z nich widoczna jest na archiwalnych fotografiach, co potwierdza istnienie wcześniejszej nekropolii o parafialnym charakterze. – jeżeli uda się potwierdzić tę hipotezę w badaniach terenowych, będziemy mogli na nowo napisać fragment historii naszej parafii – zaznaczył historyk.
Plany upamiętnienia dawnej nekropolii
W trakcie spotkania pojawiła się także informacja o planach rewitalizacji tego terenu. Władze miasta przygotowały projekt mający na celu godne upamiętnienie miejsca, w którym – jak się okazuje – mogą spoczywać pierwsi parafianie Łososiny Górnej.
Pamięć, która trwa
Spotkanie zakończyła żywa dyskusja o przeszłości miejscowości, jej zawiłych dziejach i wciąż nieodkrytych tajemnicach. Wzięli w niej udział m.in.: Jacenty Musiał Dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Starej Wsi, Daniel Łącki Przewodniczący Rady Gminy Tymbark, Karol Wojtas Społeczny Opiekun Zabytków, Krzysztof Biernat nauczyciel historii w Szkole Podstawowej nr 4 w Limanowej Anastazja Brajner z Uniwersytetu Trzeciego Wieku Limanowej, Henryk Surma OSP Łososina Górna. W kontekście kończącego się jubileuszu 700-lecia łososińskiej wspólnoty parafialnej, te refleksje zabrzmiały szczególnie symbolicznie – jako przypomnienie, iż historia miejscowości to nie tylko daty i dokumenty, ale przede wszystkim ludzie i miejsca, które przez cały czas przemawiają do naszej pamięci.
