Gdyby wybory miały cokolwiek zmienić, już dawno zostałyby…

„Matrix to system, Neo. Ten system jest naszym wrogiem. Kiedy jesteś w środku, rozglądasz się i co widzisz? Biznesmenów, nauczycieli, prawników, stolarzy. Umysły ludzi, których próbujemy ocalić, ale dopóki tego nie zrobimy, ludzie ci wciąż pozostają częścią tego systemu, a to czyni ich naszymi wrogami. Musisz zrozumieć, iż większość tych ludzi nie jest gotowa do odłączenia. A wielu z nich jest tak przyzwyczajonych, tak beznadziejnie zależnych od systemu, iż będzie walczyć w jego obronie” – to fragment rozmowy Morfeusza z Neo w filmie „Matrix”, który miał premierę w 1999 roku. Czy jesteś gotowy do odłączenia?

Przez większość mojego dorosłego życia chodziłem na wybory. Demokracja, wybory, obywatele decydują. I takie tam bajki dla „biznesmenów, nauczycieli, prawników, stolarzy”. Wszak od zawsze spektakl wyborczy odgrywany jest zgodnie z tymi samymi mechanizmami, intencjami i wartościami. Serca, dusze i mózgi wyborców i kandydatów są te same. Zmieniają się jedynie scena i dekoracja, dzięki wykładniczemu rozwojowi technologii. Polecam obejrzeć spoty naszej akcji „Jak wygrać wybory? Dick mówi, how to spin!”.

Jakie kompetencje ma Prezydent RP?

Czy głowa państwa może coś więcej niż pilnować żyrandola i wetować ustawy? Może.

Po pierwsze, prezydent może przedłożyć projekt ustawy o zmianie Konstytucji.

Po drugie, prezydent ma prawo zarządzenia – za zgodą Senatu – referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa.

„Prezydent Andrzej Duda 3 maja 2017 roku, podczas uroczystości z okazji Święta Konstytucji, zapowiedział bezprecedensowe przedsięwzięcie – wspólne z Narodem stworzenie nowej ustawy zasadniczej. Temu celowi służyć miało referendum konsultacyjne, rozumiane jako otwarcie poważnej debaty i wskazanie, jakich zmian oczekuje społeczeństwo i na czym powinni skupić swoją uwagę parlamentarzyści i eksperci, pracując nad projektem Konstytucji”, czytamy na stronie internetowej prezydent.pl.

Pamiętam, jak ruszyła lawina spotkań, debat, propozycji zmian. Instytut Spraw Obywatelskich w ramach kampanii „Obywatele decydują” przygotował raport ekspercki „Konstytucja dla obywateli”, w którym przedstawiliśmy postulaty zwiększające wpływ obywateli na proces decyzyjny w naszym państwie.

To było jednak za wiele dla partyjnych grup interesów. 25 lipca 2018 roku Senat RP nie wyraził zgody na zarządzenie przez Andrzeja Dudę referendum ogólnokrajowego w sprawie zmian Konstytucji RP.

Niestety, referenda w naszym państwie są instytucją martwą. Nie ma woli politycznej by skorzystać z rekomendacji środowisk obywatelskich, które przedstawiliśmy w raporcie „Referenda dla obywateli”. Jest jedynie wola do używania referendów w rozgrywkach międzypartyjnych, jak było z referendum prezydenta Bronisława Komorowskiego w 2015 roku.

Wracając do uprawnień prezydenta, po trzecie, głowa państwa ma prawo inicjatywy ustawodawczej, czyli może składać projekty ustaw. Przykład z frontu naszej kampanii obywatelskiej „Broń gotówki”. W 2021 roku Andrzej Duda skierował do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych. Rezultat? Z witryn sklepowych zniknęły kartki „Tutaj można zapłacić tylko bezgotówkowo”. Ustawa gwarantuje Ci, iż to Ty decydujesz czy uiszczasz płatność gotówką albo rozliczasz się bezgotówkowo za towar lub usługę ze sprzedawcą. Wcześniej konsumenci mogli się spotkać z odmowami przyjęcia gotówki w sklepach i punktach usługowych, bo sprawa honorowania gotówki nie była jednoznacznie uregulowana przepisami prawa.

Wreszcie, po czwarte, przepis art. 126 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, iż „Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium”.

Warto w tym miejscu docenić prezydenta Komorowskiego, który w ramach Forum Debaty Publicznej organizował cykliczne spotkania ponad podziałami na tematy ważne dla zwykłych obywateli.