3 tygodni temu
Jednym z kluczowych zastosowań fundacji rodzinnej jest jej rola w procesie sukcesji. Dzięki fundacji fundator może zabezpieczyć majątek przed ryzykami związanymi z podziałem w wyniku dziedziczenia. Fundacja rodzinna pozwala również na precyzyjne określenie zasad korzystania z majątku przez beneficjentów, co zapobiega konfliktom wśród spadkobierców.
Planowanie sukcesji to jedno z najważniejszych wyzwań stojących przed właścicielami majątków oraz firm rodzinnych. W obliczu zmieniających się realiów gospodarczych, wzrastającej konkurencji oraz rosnących wymagań prawnych, zapewnienie ciągłości i efektywne zarządzanie majątkiem wymaga nie tylko wizji, ale również odpowiednich narzędzi. najważniejsze staje się pytanie: w jaki sposób zabezpieczyć dorobek życia i umożliwić jego płynne przekazanie przyszłym pokoleniom?
W artykule „Strategia zamiast chaosu: sukcesja w firmie okiem prawnika. Część pierwsza” podkreślałam, iż sukcesja powinna być integralną częścią strategii biznesowej, a nie działaniem podejmowanym w obliczu kryzysu. Wprowadzenie fundacji rodzinnej do polskiego systemu prawnego w 2023 roku otworzyło nowy rozdział w tej dziedzinie, oferując narzędzie, które łączy w sobie korzyści związane z zarządzaniem majątkiem, planowaniem sukcesji oraz ochroną kapitału przed ryzykami związanymi z jego podziałem.
Fundacja rodzinna w Polsce, wzorowana na podobnych rozwiązaniach funkcjonujących w innych krajach Europy, takich jak Niemcy czy Austria, ma na celu umożliwienie właścicielom majątków efektywnego zarządzania ich dobrami w perspektywie wielopokoleniowej. Jej stosowanie wiąże się jednak nie tylko z potencjalnymi korzyściami, ale także z istotnymi wyzwaniami, zarówno prawnymi, jak i podatkowymi.
Czym jest fundacja rodzinna?
Fundacja rodzinna to specyficzny wehikuł prawny, który umożliwia gromadzenie, ochronę oraz zarządzanie majątkiem na rzecz wyznaczonych beneficjentów. W polskim porządku prawnym fundacja rodzinna może być założona wyłącznie przez osobę fizyczną, posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych. Jest to istotna różnica w porównaniu z innymi krajami, gdzie fundatorem mogą być również spółki lub inne podmioty.
Majątek wnoszony do fundacji musi pochodzić z zasobów prywatnych fundatora, co oznacza, iż podmioty gospodarcze nie mogą bezpośrednio uczestniczyć w procesie tworzenia fundacji. Po rejestracji w rejestrze fundacji rodzinnych prowadzonym przez sąd w Piotrkowie Trybunalskim, fundacja nabywa osobowość prawną, stając się niezależnym podmiotem prawnym. Fundator określa składniki majątku, które wnosi do fundacji, a także zasady jej funkcjonowania, w tym sposób zarządzania majątkiem, cele statutowe oraz prawa i obowiązki beneficjentów.
Fundacja rodzinna jako narzędzie sukcesji
Jednym z kluczowych zastosowań fundacji rodzinnej jest jej rola w procesie sukcesji. Dzięki fundacji fundator może zabezpieczyć majątek przed ryzykami związanymi z podziałem w wyniku dziedziczenia. Fundacja rodzinna pozwala również na precyzyjne określenie zasad korzystania z majątku przez beneficjentów, co zapobiega konfliktom wśród spadkobierców. Co więcej, majątek zgromadzony w fundacji jest chroniony przed roszczeniami osób trzecich, co stanowi istotny element ochrony kapitału rodzinnego.
Fundacja rodzinna może działać jako mechanizm „wieczystego zarządzania” majątkiem. W odróżnieniu od klasycznego przekazania majątku spadkobiercom, które często prowadzi do jego dezintegracji, fundacja umożliwia utrzymanie majątku w całości i realizowanie określonych celów w długim horyzoncie czasowym. Jest to szczególnie istotne w przypadku firm rodzinnych, które często wymagają spójnej strategii zarządzania i reinwestycji, aby mogły przetrwać zmiany pokoleniowe.
Inwestycje jako najważniejszy element działalności fundacji
Fundacja rodzinna może nie tylko przechowywać i zarządzać majątkiem, ale także aktywnie go pomnażać. Działalność inwestycyjna fundacji może obejmować szeroki zakres aktywów, takich jak nieruchomości, papiery wartościowe, udziały w spółkach czy inne instrumenty finansowe. Fundacja może również pełnić rolę wspólnika lub akcjonariusza w spółkach, dzięki czemu wypracowane przez nie zyski trafiają bezpośrednio do fundacji, a następnie mogą być reinwestowane.
Aby jednak zarządzanie majątkiem było efektywne, konieczne jest opracowanie polityki inwestycyjnej i strategii, które będą określały cele i ograniczenia działalności inwestycyjnej fundacji. Polityka ta powinna uwzględniać zarówno długoterminowe cele fundacji, jak i indywidualne potrzeby beneficjentów, co pozwala na harmonijne łączenie interesów wszystkich stron.
Wybrane aspekty podatkowe
Pomimo licznych korzyści, fundacja rodzinna nie jest wolna od ryzyk podatkowych. Kluczową kwestią jest tu interpretacja przepisów podatkowych w odniesieniu do działalności fundacji. W 2024 roku Szef Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) wydał opinię zabezpieczającą dotyczącą sprzedaży aktywów wniesionych do fundacji. W opinii tej wskazano, iż sprzedaż aktywów i reinwestowanie środków w nieruchomości może być zgodne z przepisami pod warunkiem, iż działania te mają uzasadnienie ekonomiczne, a celem fundacji nie jest unikanie opodatkowania.
W praktyce rosnąca popularność fundacji rodzinnych spowodowała, iż stały się one przedmiotem szczególnej uwagi organów podatkowych. Przykładowo, w październiku 2024 roku wszczęto pierwsze tzw. postępowanie klauzulowe przeciwko unikaniu opodatkowania. Jednej z fundacji zarzucono agresywną optymalizację podatkową. Przypadek ten pokazał, iż działalność fundacji, choć oparta na solidnych podstawach prawnych, musi być transparentna i zgodna z duchem przepisów, aby uniknąć potencjalnych sporów z organami podatkowymi.
Potencjał i wyzwania fundacji rodzinnych
Fundacja rodzinna to niezwykle wszechstronne narzędzie, które może odgrywać kluczową rolę w zarządzaniu majątkiem, planowaniu sukcesji oraz ochronie kapitału rodzinnego. Skuteczne korzystanie z tego mechanizmu wymaga jednak nie tylko znajomości przepisów, ale również przemyślanego podejścia do zarządzania i inwestowania. Przypadki interwencji organów podatkowych pokazują, iż fundatorzy muszą być szczególnie ostrożni, aby działania fundacji były uzasadnione ekonomicznie i zgodne z obowiązującymi przepisami.
Dzięki odpowiedniemu podejściu fundacja rodzinna może stać się skutecznym narzędziem ochrony majątku oraz realizacji długoterminowych celów rodziny. Niemniej jednak, aby w pełni wykorzystać jej potencjał, konieczne jest staranne zaplanowanie struktury fundacji, jej celów oraz zasad działania, które pozwolą na minimalizację ryzyk i maksymalizację korzyści zarówno dla fundatora, jak i beneficjentów.
