ETS2: Jakie będą wyzwania dla samorządów w transformacji energetycznej?

3 godzin temu

Wprowadzenie systemu ETS2 – handlu uprawnieniami do emisji dla budynków i transportu drogowego – to najważniejszy krok w unijnej polityce klimatycznej. Nowe regulacje mają pomóc w ograniczeniu emisji CO₂, ale też stawiają przed samorządami i obywatelami szereg wyzwań ekonomicznych i społecznych.

ETS2 – nowy etap europejskiej polityki klimatycznej

Dotychczasowy system ETS obejmował głównie duże instalacje przemysłowe i energetyczne. Dane pokazują jego skuteczność – od 2005 roku emisje w tych sektorach spadły o blisko 48%. Tymczasem budynki i transport wciąż generują znaczną część emisji w Unii Europejskiej. ETS2 ma wypełnić tę lukę i stworzyć mechanizm ekonomiczny zachęcający do ograniczenia emisji w tych obszarach.

ETS2 będzie działał na poziomie dostawców paliw, co oznacza, iż koszt emisji zostanie pośrednio przeniesiony na użytkowników końcowych. W Polsce, gdzie ponad 3 miliony gospodarstw domowych przez cały czas ogrzewa domy węglem, a około 20% obywateli korzysta z tego paliwa na co dzień, skutki mogą być szczególnie dotkliwe.

Realne koszty dla obywateli i gospodarstw domowych

Według szacunków przy cenie uprawnień do emisji wynoszącej 45 euro za tonę CO₂:

węgiel mógłby zdrożeć o około 460 zł na tonie,
gaz o 0,40 zł za metr sześcienny,
paliwa silnikowe o około 0,50 zł za litr.

Jeśli cena wzrosłaby do 100 euro za tonę, dodatkowe koszty mogłyby się podwoić – węgiel podrożałby o 1 000 zł/t, gaz o 0,90 zł/mł, a benzyna i diesel o blisko 1 zł/l. Prognozy do 2035 roku przewidują choćby poziom 200–280 euro za tonę CO₂, co pokazuje skalę potencjalnego wpływu ETS2 na domowe budżety.

Robert Jeszke, Zastępca Dyrektora ds. Zarządzania Emisjami w IOŚ-PIB i Kierownik Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami, podkreśla:
„Wprowadzenie ETS2 ma zachęcać do odchodzenia od paliw kopalnych, termomodernizacji budynków i wymiany źródeł ciepła na ekologiczne. Jednak samo wprowadzenie ceny na emisję nie wystarczy. Potrzebne są rozbudowane mechanizmy kompensacyjne, które zrównoważą koszty transformacji i ochronią gospodarstwa domowe o najniższych dochodach”.

Społeczny Fundusz Klimatyczny – wsparcie w transformacji

Jednym z kluczowych narzędzi łagodzących skutki ETS2 będzie Społeczny Fundusz Klimatyczny. Jego zadaniem jest wspieranie gospodarstw domowych, mikroprzedsiębiorstw i użytkowników transportu w dostosowaniu się do nowych warunków. Polska ma otrzymać z funduszu ponad 11 miliardów euro na lata 2026–2032, z czego 37,5% (ok. 4,2 mld euro) zostanie przeznaczone na działania osłonowe.

Pozostałe środki trafią na:

inwestycje w efektywność energetyczną,
modernizację ciepłownictwa,
rozwój odnawialnych źródeł energii,
elektromobilność i zeroemisyjny transport publiczny.

Fundusz będzie realizowany w oparciu o krajowy Plan Społeczno-Klimatyczny, który obejmuje m.in. termomodernizację budynków, wymianę źródeł ciepła, modernizację oświetlenia ulicznego, rozwój sieci ciepłowniczych, klastrów i magazynów energii. To działania, które mogą nie tylko ograniczyć emisje, ale także poprawić bezpieczeństwo energetyczne i zmniejszyć rachunki za energię w dłuższej perspektywie.

Samorządy w centrum lokalnej transformacji energetycznej

Mimo znaczących środków finansowych sukces ETS2 zależy od skutecznego wdrożenia. Szczególną rolę odegrają tu samorządy lokalne, które najlepiej znają potrzeby mieszkańców i są odpowiedzialne za wdrażanie działań na poziomie lokalnym. To na poziomie gmin i miast rozstrzygnie się, czy transformacja stanie się impulsem do rozwoju, czy źródłem napięć społecznych.

Najważniejsze wyzwania dla samorządów to:

zapewnienie przewidywalności procesu transformacji,
etapowe wdrażanie ETS2 (tzw. fazowanie),
koordynacja działań między poziomem krajowym i lokalnym,
pozyskanie środków i kompetencji do realizacji programów efektywności energetycznej.

Bez tych elementów transformacja może przebiegać nierównomiernie, pogłębiając różnice regionalne i społeczne.

ETS2 jako szansa na rozwój i nowe miejsca pracy?

ETS2, mimo iż stanowi wyzwanie, stwarza też szanse na rozwój, modernizację i nowe miejsca pracy. Może przyspieszyć wymianę przestarzałych źródeł ciepła, rozwój transportu niskoemisyjnego i wzrost efektywności energetycznej budynków. Dobrze zaplanowane działania mogą:

pobudzić lokalne rynki budowlane i instalacyjne,
przyciągnąć inwestycje w nowe technologie,
zwiększyć komfort życia mieszkańców.

Rada Unii Europejskiej w konkluzjach z 23 października 2025 roku zobowiązała Komisję Europejską do korygowania niedoskonałości systemu, szczególnie tych, które mogłyby uderzać w najbardziej wrażliwe grupy społeczne i państwa członkowskie.

Źródło i cała informacja: Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy