Estońskie Ministerstwo Klimatu przedstawiło do konsultacji projekt ustawy o energii i bezpieczeństwie jądrowym. Nowa regulacja otwiera drogę do potencjalnej budowy elektrowni jądrowej w Estonii, określając jasne zasady dla całego cyklu paliwowego oraz wdrażając najwyższe standardy bezpieczeństwa zgodne z wymaganiami Unii Europejskiej i Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA).
Nowe możliwości dla rozwoju energetyki jądrowej w Estonii
Projekt ustawy nie przewiduje bezpośredniego zaangażowania państwa w budowę elektrowni, ale tworzy ramy regulacyjne umożliwiające inwestorom podjęcie decyzji o realizacji takiej inwestycji. Jak podkreślił Andres Sutt, minister energii i środowiska Republiki Estonii:
Podjęliśmy świadome kroki w kierunku energetyki jądrowej i czerpaliśmy najlepsze praktyki od ekspertów z doświadczonych państw jądrowych. To doświadczenie jest cenne, ponieważ aby zapewnić bezpieczeństwo, konieczne jest przestrzeganie najwyższych standardów i poszerzanie wiedzy w tym zakresie. Ta ustawa nie oznacza, iż estońskie państwo zbuduje elektrownię jądrową, ale stworzy regulacyjne możliwości dla jej powstania. Decyzja o opłacalności będzie należeć do inwestorów.
Jednym z głównych celów nowych przepisów jest zapewnienie Estonii stabilnych dostaw energii elektrycznej o przewidywalnej mocy. Nowoczesne technologie, które są w tej chwili rozwijane w innych krajach, mogą zostać wykorzystane również przez Estonię, a pierwsza elektrownia jądrowa mogłaby powstać po 2035 roku.
Kompleksowe regulacje i niezależny nadzór
Brak odrębnej ustawy jądrowej był dotychczas barierą dla rozwoju tego sektora w Estonii. Aktualne przepisy, głównie ustawa o promieniowaniu, obejmują jedynie istniejące działalności związane z promieniowaniem i nie regulują pełnego cyklu życia obiektów jądrowych – od planowania po utylizację odpadów.
Nowy projekt ustawy wprowadza wymogi UE i IAEA do prawa estońskiego, stawiając bezpieczeństwo jądrowe na pierwszym miejscu. Przewidziano m.in. system wielopoziomowych licencji, co gwarantuje ścisłą i przejrzystą kontrolę bezpieczeństwa na każdym etapie inwestycji.
W ramach Urzędu Ochrony Konsumentów i Nadzoru Technicznego (TTJA) powstanie niezależny regulator jądrowy, uprawniony do wydawania ocen wstępnych, zezwoleń na prowadzenie działalności, prowadzenia nadzoru oraz – w razie potrzeby – wstrzymywania działalności.
Głównym zadaniem regulatora jądrowego jest zapewnienie, by wszystkie decyzje i działania dotyczące rozwoju energetyki jądrowej były oparte na bezpieczeństwie. jeżeli w Estonii powstanie elektrownia jądrowa, jej działanie musi być transparentne, pod ścisłą kontrolą i zgodne z międzynarodowymi praktykami.
– skomentowała Kristi Talving, dyrektor generalna estońskiego regulatora jądrowego.
Odpowiedzialność finansowa i korzyści lokalne
Projekt ustawy zakłada, iż pełna odpowiedzialność finansowa za ewentualne straty, likwidację instalacji czy gospodarkę odpadami będzie spoczywać na operatorze elektrowni. Operator będzie musiał zapewnić gwarancje finansowe, tak by podatnicy nie ponosili kosztów demontażu czy zarządzania odpadami w przyszłości.
Wprowadzony zostanie również system świadczeń lokalnych – część opłat wniesionych przez operatora trafi bezpośrednio do mieszkańców regionu, rekompensując potencjalne obciążenia związane z inwestycją. Aktywny udział społeczności lokalnych oraz ścisłe przestrzeganie międzynarodowych standardów bezpieczeństwa są integralną częścią procesu.
Konsultacje i dalsze kroki
Wejście w życie ustawy umożliwi rozpoczęcie formalnych procedur licencyjnych i działalność regulatora. Konsultacje społeczne odbędą się w dwóch etapach: od grudnia 2025 do lutego 2026 roku. Rząd Estonii planuje rozpatrzyć projekt w marcu 2026, a wejście w życie ustawy przewidziano na 1 stycznia 2027 roku.
