Kampania na rzecz uznania ekobójstwa za zbrodnię międzynarodową
Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) działa na podstawie Statutu Rzymskiego, który wyróżnia cztery główne zbrodnie: ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne oraz zbrodnię agresji. Aktywiści postulują, by ekobójstwo zostało uznane za piątą zbrodnię przeciwko pokojowi.
W ich zamyśle, nowe przepisy miałyby obejmować przypadki najpoważniejszych szkód w środowisku – często na skalę przemysłową i obejmującą rozległe obszary. Nowelizacja umożliwiłaby pociąganie do odpowiedzialności decydentów – zarówno polityków, jak i dyrektorów korporacji.
Pojęcie ecocide (ekobójstwo) po raz pierwszy zostało użyte w latach 70. XX wieku. Biolog Arthur Galston opisał nim skutki stosowania defoliantu Agent Orange przez wojska USA w Wietnamie, co doprowadziło do masowego wylesiania.
Czy ekobójstwo już teraz jest przestępstwem?
W kontekście wojennym – tak. Zgodnie z artykułem 8(2)(b)(iv) Statutu Rzymskiego, zbrodnią wojenną jest:
„umyślne przeprowadzenie ataku ze świadomością, iż spowoduje on rozległe, długotrwałe i poważne szkody dla środowiska naturalnego, które byłyby wyraźnie nadmierne w stosunku do przewidywanej korzyści militarnej”.
Jednak do tej pory nie wniesiono żadnych oskarżeń w oparciu o ten przepis. Eksperci wskazują, iż powodem może być zbyt wysoki próg – przestępstwo musi być umyślne, a szkody muszą spełniać trzy kryteria jednocześnie: być rozległe, długotrwałe i poważne.
Szkocja chce ścigać ekobójstwo
W maju 2025 roku do szkockiego parlamentu trafił projekt ustawy, który ma na celu penalizację poważnych szkód w środowisku. Projekt ustawy o ekobójstwie został zgłoszony przez posłankę szkockiej Partii Pracy, Monicę Lennon. Przewiduje on surowe sankcje, w tym grzywny i kary więzienia, dla dyrektorów firm i agencji rządowych, które dopuszczą się poważnych szkód przyrodniczych.
Jak podkreśliła Lennon:
„Myślę, iż ta ustawa da ludziom nadzieję. To istotny krok, by ochrona środowiska była priorytetem”.
Projekt ustawy ma też na celu dostosowanie szkockiego prawa do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej oraz inicjatyw małych państw Pacyfiku, takich jak Vanuatu, Samoa i Fidżi, które aktywnie wspierają uznanie ekobójstwa za zbrodnię międzynarodową.
Rosnące poparcie polityczne i społeczne
Projekt ustawy uzyskał poparcie ponad 50 posłów ze wszystkich głównych partii w szkockim parlamencie, w tym konserwatystów. Rząd szkocki wyraził poparcie dla inicjatywy Lennon, mimo wcześniejszych kontrowersji wokół osłabienia polityki klimatycznej i cięć budżetowych w ochronie przyrody.
Poseł konserwatywny Maurice Golden skomentował:
„Nie chcemy, by Szkocja była postrzegana jako kraj łagodny wobec przestępstw ekologicznych. Ustawa zmusi firmy i instytucje publiczne do większej odpowiedzialności”.
Ekobójstwo a inne inicjatywy międzynarodowe
Poza Szkocją, podobne przepisy są przygotowywane m.in. w Brazylii, Meksyku, Holandii, Peru i we Włoszech. Wspólnym celem tych państw jest penalizacja „bezprawnych lub lekkomyślnych działań” podejmowanych ze świadomością, iż mogą spowodować poważne, rozległe lub długotrwałe szkody środowiskowe.
Przykłady działań, które mogłyby zostać zakwalifikowane jako ekobójstwo, to katastrofy tankowców, wylesianie Amazonii czy destrukcyjne praktyki rybackie.
Zobacz również:- UE stawia na zielone innowacje i walkę z dezinformacją. najważniejsze wnioski z Rady ds. Środowiska w Warszawie
- Unia Europejska emituje więcej. 897 mln ton CO₂ w Q4 2024
- Koszt emisji CO₂ wzrośnie? Polska gospodarka zagrożona utratą konkurencyjności
Źródło: The Guardian
