Deszczówka i jej znaczenie dla gminy

Deszczówka. Czy zadaniem gminy jest organizowanie i funkcjonowanie lokalnego systemu odprowadzania wód opadowych? W jaki sposób ustalać opłaty z tego tytułu?

Tematyka odprowadzania wód opadowych i roztopowych (dalej także: deszczówki) od blisko dwóch dekad generuje liczne kontrowersje i spory prawne. W piśmiennictwie od lat wskazuje się na problemy prawne i ekonomiczne związane zarówno z kreacją opłat pobieranych z tytułu odprowadzania wspomnianych wód, jak i wskazaniem podmiotu odpowiedzialnego za stworzenie i funkcjonowanie lokalnego systemu służącego zagospodarowaniu deszczówki. W ocenie autora niniejszego opracowania taki stan rzecz jest w dużej mierze efektem – eufemistycznie rzecz ujmując – „dyskusyjnej” jakości materiału normatywnego poświęconego tej tematyce.

Jednocześnie należy podkreślić, iż brak jednoznacznej i kompleksowej wypowiedzi ze strony prawodawcy w przedmiocie zasad i trybu pobierania opłat za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych oraz reguł zagospodarowania tychże, nie daje podstaw do twierdzenia, iż de lege lata nie ma możliwości wskazania podmiotu odpowiedzialnego za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych z terenu wspólnoty samorządowej. Otóż wychodząc z założenia, iż mieści się to w katalogu zadań własnych gminy, stwierdzić należy, iż podmiotem odpowiedzialnym za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych jest gmina.

DESZCZÓWKA TO „SPRAWA KANALIZACJI”

Przypomnijmy, iż zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej także: uzzw) zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy. Tym samym do momentu zmian kwalifikacji prawnej wód opadowych i roztopowych – o czym wspomnimy za chwilę – i pozbawieniu ich w rezultacie statusu ścieków, nie mogło budzić wątpliwości, iż odprowadzanie tych wód było przejawem realizacji spoczywających na gminie zadań własnych.

Wspomniana zmiana regulacji prawnej tj. przepisów uzzw, wprowadzona ustawą Prawo wodne z 2017 r. (dalej: Pw) spowodowała, iż wody opadowe i roztopowe nie są w tej chwili zaliczane do ścieków. Dokonana zmiana – choć w istocie rewolucyjna z punktu widzenia sytuacji prawnej wód opadowych i roztopowych – nie zmieniła nic z punktu widzenia generalnej przynależności odprowadzania wód opadowych i roztopowych do zbioru zadań własnych gminy.

Nie sposób bowiem nie odnotować, iż w kluczowym dla poruszanej kwestii przepisie tj. art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: usg) zadania własne gminy od wielu lat konsekwentnie obejmują sprawy „wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych”. Tym samym skoro odprowadzanie wód opadowych i roztopowych odbywa się dzięki kanalizacji, to organizowanie ich odprowadzania przez cały czas należy do zadań własnych gminy – jako „sprawa kanalizacji” w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 3 usg.

CO Z OPŁATAMI ZA DESZCZÓWKĘ?

Przyjęcie stanowiska, iż odprowadzanie wód opadowych i roztopowych stanowi zadanie własne gminy prowadzi do postawienia pytania o metodę wprowadzenia opłat za odprowadzanie tychże. W tym kontekście warto wskazać na liczne orzeczenia sądów administracyjnych, z których wynika, iż usługi polegające na odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych do sieci kanalizacyjnej stanowią usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej, a regulacje ustawy o gospodarce komunalnej (dalej: ugk; w szczególności art. 4 ust. 1 pkt 2) stanowią wystarczvającą i samoistną podstawę prawną do ustalenia wysokości ceny i opłaty za taką usługę.

Co ważne, przywołany przepis ugk zawiera wszystkie elementy delegacji ustawowej do wydania aktu prawa miejscowego w przedmiocie opłat za usługi komunalne związane z odprowadzaniem wód opadowych i roztopowych do sieci kanalizacyjnej. Odnotujmy przy tym, iż w wyroku WSA we Wrocławiu z 25 marca 2025 r. (II SA/Wr 668/24) nie tylko przypomniano, iż interesująca nas opłata (jej wysokość) jest pochodną ceny, ale także zaakcentowano, iż zasadnym „(…) jest w akcie prawnym nie tyle uregulowanie wysokości opłaty, co raczej sposobu jej ustalenia.

Ostateczna opłata jest bowiem wypadkową ceny oraz najczęściej ilościowego ujęcia świadczonej usługi. W związku z powyższym w przypadku, gdy cena jest ustalana samodzielnie przez jednostkę samorządu terytorialnego, a ustalenie wysokości opłaty oraz ceny nie wiąże się z prostą kalkulacją prawodawca lokalny powinien wprowadzić regulację o sposobie ustalania cen i o sposobie ustalania opłat”. Tym samym wprowadzając opłaty z tytułu zagospodarowania deszczówki należy koniecznie zadbać, aby w uchwale rady gminy bądź w stosownym zarządzeniu gminnego organu wykonawczego znalazły się regulacje poświęcone kalkulacji ceny jednostkowej i sposobowi ustalenia wysokości opłaty końcowej. Tytułem przykładu, należy zadbać aby w treści uchwały/zarządzenia znalazły się np. zapisy dotyczące metody ustalenia ilość metrów sześciennych wody (według jakich metod i zasad), zapisy mówiące jakie powierzchnie nieruchomości są faktycznie uwzględniane do dokonywania wyliczeń, czy też aby podano przedział czasowy, za jaki ustala się ilość odprowadzanych wód opadowych i roztopowych.

OPŁATY ZA DESZCZÓWKĘ

Co więcej, zgodzić się trzeba z wnioskiem zawartym w przywołanym wyroku wrocławskiego WSA, iż skoro opłata za usługę polegającą na odprowadzaniu deszczówki do sieci kanalizacyjnej dotyczy usługi komunalnej o charakterze użyteczności publicznej, to przepis wprowadzający taką opłatę i określający sposób jej wyliczenia powinien być jasny, precyzyjny i nie może nasuwać żadnych wątpliwości interpretacyjnych co do zakresu nałożonego obowiązku.

Na koniec zasygnalizować należy, iż wprowadzenie opłat za deszczówkę dzięki przepisów ugk nie stanowi jedynej możliwej i dopuszczalnej opcji. W jaki sposób można to zrobić bez angażowania organów gminy – kwestie te zostaną poruszone w kolejnych wydaniach „Zielonej Gminy”.

Chcesz wiedzieć więcej? Czytaj magazyn „Zielona Gmina”:

Tekst: dr Jędrzej Bujny, radca prawny BUJNY prawo dla ekosystemu
Zdjęcie: Shutterstock