Dekarbonizacja przemysłu daleko w tyle za energetyką

Przemysł wytwórczy pozostaje daleko w tyle za energetyką w procesie dekarbonizacji – a od tego będzie zależeć jego przyszła konkurencyjność. Za ponad połowę wszystkich emisji CO₂ w Polsce z tego sektora odpowiada dziesięć firm, wśród których liderami są Orlen i ArcelorMittal. Na kolejnych miejscach znajdują się cementownie i KGHM. To właśnie te firmy mają największy potencjał, by stać się liderami transformacji – inwestując zarówno w produkcję wodoru z energii elektrycznej, jak i infrastrukturę do przesyłu i magazynowania CO₂. To główne wnioski z najnowszej, corocznej aktualizacji Bazy emisji przemysłowych w Polsce Fundacji Instrat.

Europejski pociąg dekarbonizacji i konkurencyjności odjeżdża polskiemu przemysłowi

Emisje dwutlenku węgla z przemysłu zmniejszają się powoli – głównie wskutek spadku produkcji przemysłowej, wywołanego kryzysem energetycznym w przemyśle ciężkim, a nie dzięki planowanym inwestycjom dekarbonizacyjnym. W latach 2019-2024 emisje CO₂ z przemysłu zmniejszyły się zaledwie o 6%, podczas gdy sektor elektroenergetyczny zanotował w tym czasie spadek o 24%.

Aby utrzymać konkurencyjność, polski przemysł potrzebuje głębokiej transformacji technologicznej, porównywalnej z tą, która zaszła w energetyce. To szczególnie pilne, bo do 2030 r. cena uprawnień w systemie EU ETS wzrośnie choćby o połowę z obecnych ok. 80 EUR/t, zaś liczba darmowych uprawnień dla sektorów energochłonnych zostanie zmniejszona o 50%. Jednocześnie europejscy partnerzy handlowi stawiają coraz wyższe wymagania dotyczące śladu węglowego produktów.

– Przemysł wytwórczy zatrudnia niemal 3 mln osób i emituje ok. 60 mln ton CO₂ rocznie, co stanowi około jedną piątą wszystkich emisji CO₂ w Polsce. Przemysł odpowiada też za co najmniej jedną czwartą polskich emisji objętych systemem EU ETS. Bez zaplanowanej dekarbonizacji ryzykujemy, iż konkurencja z UE nas wyprzedzi, szybciej obniżając swój ślad węglowy i ograniczając koszty związane z emisjami CO₂ – podkreśla Kamil Krakowski, analityk Fundacji Instrat i współautor Bazy.

Ponad połowa emisji przemysłowych w Polsce pochodzi z zaledwie 10 firm

Emisje przemysłowe w Polsce są niezwykle skoncentrowane. Za ponad połowę emisji z polskiego przemysłu odpowiedzialnych jest zaledwie 10 firm.

Największym emitentem przemysłowym w Polsce jest Orlen – odpowiada za 10,4 mln ton CO₂ rocznie, czyli 18% wszystkich emisji z przemysłu energochłonnego. Na drugim miejscu znajduje się indyjski producent stali ArcelorMittal – 8,5 mln ton CO₂, co stanowi 15% wszystkich emisji przemysłowych. W gronie najbardziej emisyjnych grup kapitałowych znajdują się również cementownie, Grupa Azoty, producent papieru Mondi, Quemetica (dawniej CIECH) oraz państwowy KGHM.

Najwięksi emitenci mogą stać się liderami dekarbonizacji, ale muszą chcieć

Wielu z obecnych liderów rankingu emitentów dysponuje największymi zdolnościami inwestycyjnymi, by stać się przyszłymi liderami dekarbonizacji. Orlen, największe cementownie, czy państwowy KGHM to jedne z najlepiej zarabiających firm w kraju. To właśnie od takich spółek, powinniśmy oczekiwać, iż podejmą się pionierskich inwestycji w czyste technologie przemysłowe – wychwytywanie, transport i składowanie CO₂ (CCS) oraz nisko- i zeroemisyjny wodór. Potrzebują w tym jednak wsparcia państwa i zaplanowania infrastruktury. najważniejsze jest zapewnienie niskich cen energii elektrycznej, które w Polsce są jednymi z najwyższych w Europie.

Lider projektu przemysłowego w Fundacji Instrat Kamil Laskowski zwraca uwagę na brak konkretnych strategii po stronie samych firm: W polskim przemyśle wciąż brakuje pomysłów na dekarbonizację. Dobrym przykładem jest wygaszana etapami huta ArcelorMittal w Dąbrowie Górniczej. To zakład przemysłowy z największymi emisjami CO₂ w 2024 r., a wciąż nie przedstawił realnego planu transformacji. Państwo nie wspiera aktywnie dużych inwestycji dekarbonizacyjnych w hutnictwie, podczas gdy rządy Niemiec, Holandii czy Włoch robią to konsekwentnie. Bez zaplanowanej transformacji zagrożonych likwidacją może być kilkanaście tysięcy miejsc pracy w regionie. A dostępne rozwiązania leżą na stole, choćby technologie wodorowe wdrażane przez huty w Szwecji czy Niemczech.

Instrat publikuje nową bazę danych o emisjach przemysłowych w Polsce w latach 2010-2024

Fundacja Instrat publikuje już trzecią edycję bazy danych o emisjach przemysłowych w Polsce. Baza gromadzi informacje o emisjach CO₂ i innych zanieczyszczeniach z lat 2010–2024 dla 1025 największych zakładów przemysłowych, które łącznie odpowiadają za 96,5% emisji CO₂ w polskim przemyśle. Tegoroczna aktualizacja została rozszerzona o dane za lata 2023 i 2024 oraz wzbogacona o autorską klasyfikację sektorową. Użytkownicy znajdą w niej także podział emisji na emisje procesowe i energetyczne.