Daniel Yergin: Nowa mapa. Jak energetyka zmienia geopolitykę

21 godzin temu

Między Chinami a Zachodem rodzi się nowy rodzaj zimnej wojny. Światowy porządek jest zakłócany przez zmiany klimatyczne, rewolucję łupkową w ropie i gazie, a teraz przez koronawirusa. Kontrowersyjna technologia szczelinowania dała Ameryce bezprecedensową przewagę jako wiodącej potędze energetycznej świata, wyprzedzając Arabię Saudyjską i Rosję, wywracając szachownicę globalnej polityki i zmieniając kierunek globalnej gospodarki. Pomimo sankcji, Rosja kieruje się na wschód w stronę Chin. Władimir Putin i Xi Jinping jednoczą siły, aby rzucić wyzwanie Ameryce i przejąć kontrolę nad Morzem Południowochińskim – jednym z najważniejszych szlaków handlowych świata. (z opisu Wydawcy)

Wydawnictwu Post Factum dziękujemy za udostępnienie fragmentu do publikacji. Zachęcamy do lektury całej książki.

Wprowadzenie

W tej książce pokazuję nakładanie się na siebie dwóch rodzajów map, które wspólnie kształtują naszą przyszłość. Pierwsza z nich to mapa geopolityczna. Przedstawia zmieniającą się równowagę między państwami i napięcia rodzące się między nimi w trzecim dziesięcioleciu XXI wieku. Druga jest nową mapą światowej energii — dramatycznych przeobrażeń w globalnych zasobach i przepływach, przeobrażeń wywoływanych po części przez niezwykłe zmiany w sytuacji energetycznej Stanów Zjednoczonych, w obecnym kształcie wręcz nie do pomyślenia jeszcze dziesięć lat temu, po części zaś przez rosnącą globalną rolę odnawialnych źródeł energii w połączeniu z polityką i strategiami klimatycznymi.

Obydwie te mapy wiążą się z władzą, ale innego rodzaju. Jedna to siła państw i narodów wynikająca z technologii, gospodarki, możliwości militarnych i geografii; z doskonałej strategii i przemyślanych ambicji, z podejrzliwości i strachu oraz połączenia tego, co przypadkowe, z tym, co niespodziewane. Druga natomiast ma związek z zasobami ropy, gazu i węgla, z energią wiatrową, słoneczną i atomową, a także z działaniami i strategiami zmierzającymi do przemodelowania podaży i konsumpcji energii w imię ochrony środowiska.

Nie ma dziś jednej prostej mapy, którą moglibyśmy się kierować, bo sytuacja jest dynamiczna i ciągle się zmienia.

Stała się jeszcze bardziej skomplikowana z powodu pandemii koronawirusa, który wymknął się z Chin i w 2020 roku ogarnął cały świat, przynosząc smutek, wielkie cierpienie i chaos. Zamknął też światową gospodarkę, przerwał zarówno lokalny, jak i międzynarodowy handel, zniszczył miejsca pracy i przedsiębiorstwa, wielu doprowadzając do ubóstwa, pogrążył gospodarkę w recesji największej od czasów wielkiej depresji, znacząco podniósł dług publiczny, wyeksponował napięcia między krajami i wywołał niebywały zamęt na globalnych rynkach energetycznych.

W niniejszej książce postawiłem sobie za cel opisanie i wyjaśnienie, jak ta nowa przyszłość się dokonuje: jak rewolucja łupkowa zmieniła pozycję Ameryki w świecie. Jak i dlaczego wybuchają nowe zimne wojny między Stanami Zjednoczonymi z jednej strony a Rosją i Chinami z drugiej oraz jaką rolę w tym procesie odgrywa energia. Jak gwałtownie — i potencjalnie niebezpiecznie — relacja między Stanami Zjednoczonymi a Chinami zmienia się z „zaangażowania” w „strategiczną rywalizację”. Jak chwiejne są podstawy Bliskiego Wschodu, który przez cały czas zaspokaja jedną trzecią światowego zapotrzebowania na ropę naftową. Jak rewolucja mobilności podważa znajomy nam wszystkim „ekosystem” ropy i aut, który utrzymuje się od ponad 100 lat. Jak troska o ochronę klimatu zmienia kształt mapy energii i w jaki sposób może się faktycznie rozegrać tak szeroko w tej chwili omawiana transformacja energetyczna, czyli przejście od paliw kopalnych do odnawialnych źródeł energii. Jak koronawirus zmienił rynki energii i przyszłą rolę Wielkiej Trójki — Stanów Zjednoczonych, Arabii Saudyjskiej i Rosji — która zdominowała światowy rynek ropy.

W swojej pierwszej książce zatytułowanej Shattered Peace opowiedziałem o początkach sowiecko-amerykańskiej zimnej wojny. Na kolejnych stronach prezentowanej publikacji omówię natomiast początki nowych zimnych wojen. W The Prize przedstawiłem szerokie ujęcie geopolityki i rynku ropy naftowej na przestrzeni prawie półtora wieku, te zaś z całą pewnością są częścią narracji Nowej mapy. Książka The Commanding Heights, której jestem współautorem, to opis świata po zimnej wojnie i nowej ery globalizacji. Teraz rozpad tej globalizacji stanie się częścią historii przedstawianej w Nowej mapie.

Koronawirus przyśpieszył rozpoczęty już odwrót od globalizacji oraz międzynarodowych instytucji i zasad współpracy, które globalizacje wspierały.

W latach 2008-2009 kooperacja międzynarodowa była kluczem do zwalczenia epidemii braku zaufania. Dwanaście lat później na poziomie międzyrządowym i międzynarodowym rzucał się w oczy brak współdziałania przy zwalczaniu tej epidemii. Tam, gdzie rozbrzmiewały nawoływania do ”rozprzężenia”, zaczęto przerywać łańcuchy dostaw stanowiące podstawę; wartej 90 bilionów dolarów globalnej gospodarki. Szerzej rzecz ujmując, znów silniej zarysowują się granice, rozwija się nacjonalizm i protekcjonizm, a prawo do swobodnego przemieszczania się jest ograniczane. Jedną z konsekwencji globalnej mizerii gospodarczej wywołanej pandemią 2020 roku może być większa liczba słabych i upadłych rządów, zagrażających bezpieczeństwu. A takie zagrożenia prędzej czy później wychodzą poza granice borykających się z nimi państw. Ponadto rządom trudno będzie reagować na krajowe i międzynarodowe potrzeby – czy to dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia, czy energii i klimatu – z powodu wielkiego zadłużenia pancerza podatkowego niezbędnego do walki o uratowanie ich gospodarek.

Zrobiliśmy już krok ku przyszłości nie tylko dzięki energii odnawialnej i samochodom elektrycznym, ale też poprzez rewolucję łupkową, która zmieniła sytuacje energetyczną Stanów Zjednoczonych, wstrząsnęła rynkami globalnymi i zmodyfikowała rolę Ameryki w świecie. Właśnie na takiej drodze zaczynamy teraz swoją podróż.