Czy przygotowana reforma Trybunału Przyłębskiej ma szansę na wdrożenie?

W piątek Sejm zaakceptował większość poprawek Senatu dotyczących dwóch kluczowych ustaw reformujących „Trybunał Konstytucyjny„. Reforma ma za zadanie naprawić funkcjonowanie TK po latach rządów PiS, jednak jej los leży teraz w rękach prezydenta Andrzeja Dudy. Czy podpisze ustawę? A może odrzuci zmiany, pozostawiając Trybunał w rękach obecnych sędziów? Prześledźmy najnowsze wydarzenia i możliwe scenariusze.

Kluczowe zmiany w Trybunale Konstytucyjnym

Jedną z ustaw zatwierdzonych przez Sejm jest nowa ustawa o Trybunale Konstytucyjnym, która wprowadza nowe zasady funkcjonowania Trybunału i sposób wybierania jego sędziów. Druga ustawa, dotycząca przepisów wprowadzających, ma na celu między innymi odwołanie Julii Przyłębskiej ze stanowiska oraz unieważnienie wyroków wydanych z udziałem tak zwanych „dublerów”. Ta zmiana ma głębokie implikacje – wyroki Trybunału, w tym głośny wyrok aborcyjny z 2020 r., mogą zostać uznane za nieważne.

Jednak pomimo poparcia ze strony większości senackiej, wiele wskazuje na to, iż prezydent Andrzej Duda nie zdecyduje się na podpisanie tych ustaw.

Polityczne kontrowersje i debata

W debacie na temat nowych przepisów podkreślano głębokie podziały polityczne. Politycy PiS, w tym senator Anna Bogucka, krytykowali ustawy jako wyraz „zemsty na PiS”, podkreślając, iż TK zostanie podporządkowany nowej koalicji rządzącej. Z kolei senator Krzysztof Kwiatkowski zarzucał PiS, iż „zostawili spaloną ziemię”, a Trybunał stał się narzędziem do realizacji politycznych celów tej partii.

Warto dodać, iż Sejmowa Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka rekomendowała przyjęcie większości poprawek zgłoszonych przez Senat. Jak zauważył poseł KO Patryk Jaskulski:

„To reset Trybunału. To naprawa ładu konstytucyjnego, ale wprowadzona w drodze kompromisu, a nie rewolucji.”

Główne poprawki: Transparentność i apolityczność

Wśród przyjętych zmian znalazły się najważniejsze zapisy mające na celu zwiększenie transparentności pracy Trybunału. Oświadczenia majątkowe sędziów będą jawne, co ma zapobiec ukrywaniu majątków – co, jak sugerował senator Kwiatkowski, miało miejsce w przeszłości. Inną istotną zmianą jest wprowadzenie mechanizmu zabezpieczającego na wypadek, gdyby prezydent odmówił przyjęcia przysięgi od legalnie wybranego sędziego – przysięga mogłaby być złożona notarialnie.

Jednak największą dyskusję wzbudzał zapis dotyczący unieważnienia wyroków wydanych z udziałem „dublerów”. Ustawa zakłada, iż ponad 80 orzeczeń, w tym wspomniany wyrok aborcyjny, zostanie uznanych za nieważne. Senator PiS Michał Seweryński argumentował:

„Wyroki TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Muszą być więc respektowane.”

Z kolei senator Jacek Trela z Polski 2050 przekonywał:

„To nie są wyroki, ale rozstrzygnięcia wydane z udziałem osób nieuprawnionych do orzekania.”

Przyszłość Trybunału – scenariusze

Obecne przepisy mają wprowadzić również zmiany w wyborze nowych sędziów do Trybunału. Reforma zmusza całą klasę polityczną do dialogu i kompromisu, ponieważ do wyboru sędziów wymagana będzie większość kwalifikowana trzech piątych głosów. Oznacza to, iż do powołania nowych sędziów potrzebne będą głosy zarówno rządu, jak i opozycji.

W grudniu upływa kadencja trzech sędziów TK, w tym jednego z dublerów, Mariusza Muszyńskiego. Pod koniec roku z Trybunału odejdą również prezes Julia Przyłębska i Piotr Pszczółkowski, a wiosną przyszłego roku – Zbigniew Jędrzejewski.

Jeżeli prezydent Duda nie podpisze ustaw, koalicja planuje powrócić do tematu po przyszłorocznych wyborach prezydenckich. Istnieje również możliwość dalszych prób ograniczenia roli obecnego Trybunału, w tym poprzez zmniejszenie jego budżetu czy bojkotowanie wyboru nowych sędziów.

Podsumowanie

Reforma Trybunału Konstytucyjnego to jeden z najważniejszych tematów w polskiej polityce ostatnich miesięcy. Jej los zależy teraz od decyzji prezydenta. Odrzucenie przez niego ustaw oznaczałoby dalsze kontrowersje wokół TK, a także prawdopodobny powrót do tematu po wyborach prezydenckich. Co więcej, choćby gdyby reforma weszła w życie, nie rozwiązałaby wszystkich problemów związanych z funkcjonowaniem Trybunału, w tym kwestii sędziów wybranych przez PiS.

Dyskusje na temat Trybunału pokazują, jak głęboko podzielone jest polskie społeczeństwo i jak trudno będzie znaleźć kompromis, który zadowoli wszystkie strony sporu.