Czy EUDR to gwóźdź do trumny dla małych i średnich przedsiębiorstw?

Właściciele firm z sektora drzewnego obawiają się biurokracji, kosztów, kontroli i utraty klientów. Czy EUDR to gwóźdź do trumny dla małych i średnich przedsiębiorstw? A może jednak szansa na uporządkowanie rynku i przewagę nad tanim importem ze Wschodu? Temat przybliża Rafał Ryba, współwłaściciel i zarządzający Ryba Wooden Products.

Najpierw spadek popytu, potem brak dostępu do drewna FSC, teraz EUDR. Branża drzewna ledwo zdążyła otrząsnąć się po zamieszaniu z FSC, a już nadchodzi kolejne wyzwanie – EUDR – unijne rozporządzenie mające ograniczyć handel drewnem z terenów wylesionych. Czego boją się przedsiębiorcy z branży drzewnej?

Obawy przedsiębiorcy dotyczą tego, że:

• nie zdobędą drewna zgodnego z wymaganiami EUDR
  
  
• ich dostawcy nie spełnią norm
  
  
• nie będą mogli sprzedać drewna już zmagazynowanego
  
  
• że nie spełnią wymagań „należytej staranności” (czymkolwiek to jest),
  
  
• utoną w dokumentacji – zamiast produkować, będą pisać papiery
  
  
• będą zmuszeni wdrożyć kosztowne systemy, które ich pogrążą
  
  
• wydadzą fortunę na wdrożenie, które później okaże się zbędne po zmianie administracyjnej decyzji
  
  
• będą musieli ujawniać klientom źródło pochodzenia towaru
  
  
• stracą klientów, bo nie spełnią wymagań EUDR
  
  

EUDR – szansa dla przedsiębiorców?

Alibaba, AliExpress, Temu, Amazon, Allegro – dostęp do producentów zagranicznych jest łatwy. EUDR może stać się naszym atutem – certyfikat, którego nie dostarczą tanie źródła ze Wschodu, może być naszym asem.

Większość klientów w Europie wymaga „certyfikatu drewna”. Najbardziej rozpoznawalnym certyfikatem jest FSC, rzadziej PEFC – oba są kosztowne, wymagające wdrożenia i przestrzegania zasad: praw pracowniczych, zakazu zatrudniania dzieci, przeciwdziałania mobbingowi itp. Dotąd brak FSC oznaczał wykluczenie dla firmy brak możliwości o ubieganie się o wiele zamówień. Teraz niektórzy klienci zaakceptują brak FSC, bo wystarczy im EUDR.

Lasy Państwowe wycofały się z FSC, z EUDR już nie mogą. Łańcuchy dostaw powinny pozostać być bezpieczne. W 2024 Lasy Państwowe decyzją odgórną (prawdopodobnie polityczną) wycofały się z przedłużenia swoich certyfikatów FSC. Dostęp do surowca, wymaganego przez wielu klientów został ograniczony. Podaż drewna FSC drastycznie spadła a cena na rynku poszybowała w górę. Zerwały się łańcuchy dostaw. Wiele firm upadło. Teraz poszczególne Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowy wracają do FSC, ale zerwanych kontaktów biznesowych często naprawić się nie da. Dla wielu przedsiębiorstw gra dobiegła końca.

10. Forum Pelletu & 3. Europejskie Forum Pelletu

EUDR – co wiadomo? Teoria vs. praktyka

Czy EUDR mnie w ogóle dotyczy?
EUDR (rozporządzenie 2023/1115) obejmuje m.in. drewno i produkty z drewna.

Do kiedy należy wdrożyć EUDR?
Termin przesunięto:

• do 30 grudnia 2025 r. – dla dużych i średnich firm,
  
  
• do 30 czerwca 2026 r. – dla małych.
  
  

Obowiązki – TEORIA

Zanim produkt trafi na rynek UE, należy złożyć oświadczenie DDS (Due Diligence Statement) w systemie EUDR-IS, który już działa.

Obowiązkiem przedsiębiorcy będzie zebranie i przechowywanie informacji:

• skąd pochodzi drewno (z dokładnością do działki leśnej),
  
  
• nazwa dostawcy, kraj pochodzenia, gatunek i ilość drewna.
  
  

Obowiązki – PRAKTYKA

Lasy Państwowe pracują nad cyfrowym systemem umożliwiającym lokalizację działki. Informacja z Nadleśnictwa Gromnik sugeruje, iż funkcjonalność ta będzie częścią nowej wersji Portalu Leśno-Drzewnego. Szczegóły są jednak nieznane.

Co z przypadkami, gdy np. produkujemy 5 palet desek do krojenia z materiału pochodzącego z 40 różnych działek pozyskanych w ciągu całego roku? Jak podać lokalizację dla produkcji brykietu?

Kontrole i kary

Kontrolą ma się zajmować GIOŚ (Główny Inspektorat Ochrony Środowiska), z uprawnieniami do nakładania kar i sankcji finansowych.

Ocena ryzyka – teoria

Czy drewno pochodzi z legalnego źródła?

PRAKTYKA – Czy drewno „od chłopa” będzie miało wymagane dokumenty? Może o to chodzi, żeby ograniczyć wycinkę z prywatnych lasów?

Czy drewno pochodzi z terenów wylesionych po 2020 roku?

PRAKTYKA – Jak to sprawdzić? Dostawca powinien wskazać działkę. W sieci są dostępne narzędzia, np.:

• Global Forest Watch
  
  
• FAO SEPAL
  
  
• Google Earth Engine – ale analiza wymaga wiedzy
  
  Teren nie może być przekształcony (np. z lasu w plantację lub pole uprawne). Pytanie, kto powinien tę analizę przeprowadzić i kto sobie w ogóle z tym poradzi.

Czy produkt przyczynił się do degradacji lasów?

PRAKTYKA – EUDR definiuje degradację jako przekształcenie lasu naturalnego w monokulturę. Prawdopodobnie wystarczy uzyskać oświadczenie dostawcy i wierzyć na słowo.

Dodatkowe czynniki ryzyka

• Korupcja w kraju pochodzenia drewna – prawdopodobnie uwzględniany będzie wskaźnik CPI (Transparency International). Ale ile punktów CPI oznacza niskie ryzyko?
  
  
• Poziom egzekwowania prawa leśnego – istnieją źródła jak NEPCon Sourcing Hub, FAO, World Bank – ale brak jasnych wytycznych, skąd dokładnie brać dane.
  
  
• Przejrzystość łańcucha dostaw – kto ma to ocenić? Czy trzeba będzie ujawniać klientom cały łańcuch dostaw? Czy firmy będą musiały zdradzać swoje źródła i podwykonawców?
  
  

System EUDR-IS, po przejściu wszystkich etapów, sam ma ocenić niezgodności. jeżeli ryzyko niezgodności > 0, trzeba będzie wdrożyć środki zaradcze:

• zmiana dostawcy
  
  
• dodatkowe dokumenty
  
  
• audyt źródła
  
  

Wdrażanie nowych procedur nigdy nie jest proste. Szczególnie dotkliwe są zmiany technologiczne i formalne. Można założyć, iż dostawcom będzie zależeć na zgodności z EUDR. Ale dla małego przedsiębiorcy, który musi wykonać zamówienie gwałtownie i tanio, wizja audytowania i kontroli brzmi nierealnie. Dla wielu przedsiębiorców widmo dodatkowych obowiązków, kosztów i utraty klientów jest przerażające – i skłania do refleksji, czy nie czas zmienić branżę.

Ale zamiast pytania: „czy trzeba się bać EUDR?”, warto postawić inne: czy bardziej niepokojące nie jest postępujące niszczenie naszej planety?

W książce Życie na naszej planecie. Moja historia, wasza przyszłość [2021, Wydawnictwo Poznańskie] David Attenborough, pokazuje jakich zniszczeń dokonaliśmy na naszej planecie bazując na obserwacjach poczynionych przez 79 lat swojej pracy. Głównym wskaźnikiem spustoszenia, ktory używa jest zmieszenie powiezchni lasow. Daje jednak nadzieje, iż mamy jeszcze szansę, by uratować świat, jaki znamy. EUDR może być krokiem w tę stronę.

Rynek Pelletu. Czytaj za darmo w internecie!

TESKT: Rafał Ryba, współwłaściciel i zarządzający firmą rodzinną RYBA WOODEN PRODUCTS dostarczającej wyroby z drewna do domów w Europie, Ameryce Północnej i Australii.