Czy 800 plus dla Ukraińców się zmieni? Wiceminister rodziny zapowiada uszczelnienie systemu

Polska polityka społeczna stoi przed istotnymi wyzwaniami związanymi z dystrybucją świadczeń finansowych dla różnych grup społecznych. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej intensyfikuje działania mające na celu udoskonalenie mechanizmów przyznawania pomocy materialnej, ze szczególnym uwzględnieniem beneficjentów pochodzących zza wschodniej granicy. Sebastian Gajewski, wiceminister odpowiedzialny za ten resort, przedstawił w Polskim Radiu 24 kompleksową analizę obecnej sytuacji oraz zarys planowanych zmian systemowych.

Fot. Warszawa w Pigułce

Impuls do weryfikacji istniejących przepisów pojawił się w połowie stycznia bieżącego roku, gdy Rafał Trzaskowski, kandydat Koalicji Obywatelskiej na urząd prezydenta, zaapelował do rządu o zainicjowanie prac legislacyjnych. Jego propozycja zakłada modyfikację kryteriów przyznawania świadczenia 800 plus obywatelom Ukrainy przebywającym w Polsce. Według tej koncepcji, wsparcie finansowe powinno trafiać wyłącznie do osób, które nie tylko mieszkają na terytorium Polski, ale również aktywnie uczestniczą w rynku pracy i regularnie odprowadzają podatki do polskiego budżetu.

Inicjatywa ta nie pozostała bez odzewu. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji już rozpoczęło prace nad projektem odpowiednich zmian prawnych. Równolegle w Sejmie procedowany jest poselski projekt nowelizacji dotyczący tej samej kwestii. Świadczy to o wielowymiarowym podejściu do tematu i uznaniu jego społecznej wagi przez różne środowiska polityczne.

Wiceminister Gajewski podkreślił, iż każdy system świadczeń społecznych nieodłącznie wiąże się z ryzykiem nadużyć. Zjawisko to nie jest nowe – towarzyszy polityce społecznej od samego początku jej istnienia. Dlatego też wszystkie rządy, niezależnie od orientacji politycznej, dążą do uszczelniania systemu i minimalizowania możliwości niewłaściwego wykorzystywania przyznawanych środków. Obecna administracja kontynuuje te działania, wprowadzając szereg mechanizmów kontrolnych.

Szczególnie istotnym elementem tych mechanizmów jest procedura wstrzymywania wypłaty oraz uchylania prawa do świadczenia 800 plus dla obywateli Ukrainy, którzy opuszczają terytorium Polski bez zamiaru powrotu. Problem ten, jak wynika z danych przytoczonych przez wiceministra, dotyczy znaczącej liczby przypadków – w ciągu roku około 20 tysięcy osób traci prawo do świadczenia, a w stosunku do 40 tysięcy następuje wstrzymanie wypłat.

Gajewski zwrócił również uwagę na fakt, iż aktywność zawodowa obywateli Ukrainy przebywających w Polsce utrzymuje się na imponująco wysokim poziomie. Wskaźnik ten wynosi 78 procent, co stanowi rezultat tylko nieznacznie niższy od ogólnej aktywności zawodowej Polaków. W porównaniu z innymi państwami Unii Europejskiej, które również przyjęły uchodźców po rosyjskiej inwazji na Ukrainę, Polska może pochwalić się najlepszymi wynikami w zakresie integracji zawodowej ukraińskich migrantów.

Ministerstwo Rodziny, jak podkreślił wiceminister, będzie uważnie monitorować prace nad uszczelnieniem systemu, prowadzone przez resort spraw wewnętrznych. Gajewski zaznaczył jednocześnie, iż dla jego ministerstwa priorytetem pozostaje dobro dziecka, bez względu na jego obywatelstwo. Ta deklaracja wskazuje na dążenie do znalezienia równowagi między koniecznością eliminowania nadużyć a potrzebą zapewnienia odpowiedniego wsparcia dla najmłodszych.

Opinia publiczna wydaje się być podzielona w kwestii przyznawania świadczeń obywatelom innych państw. Z sondażu przeprowadzonego przez Instytut Badań Pollster na zlecenie dziennika „Super Express” wynika, iż 54 procent respondentów uważa, iż Ukraińcy mieszkający w Polsce powinni otrzymywać świadczenie 800 plus na swoje dzieci wyłącznie pod warunkiem odprowadzania podatków w naszym kraju. Wynik ten pokazuje, iż znacząca część społeczeństwa popiera kierunek zmian proponowany przez Rafała Trzaskowskiego.

Planowane modyfikacje systemu świadczeń wpisują się w szerszy kontekst polityki migracyjnej państwa. Polska, jako kraj bezpośrednio graniczący z Ukrainą, przyjęła największą liczbę uchodźców spośród wszystkich państw europejskich. Ta bezprecedensowa sytuacja wymagała szybkiego dostosowania wielu aspektów polityki społecznej, w tym systemu wsparcia materialnego dla rodzin z dziećmi.

Warto zaznaczyć, iż dyskusja o warunkach przyznawania świadczeń obywatelom innych państw nie jest zjawiskiem wyłącznie polskim. Podobne debaty toczą się w wielu krajach europejskich, które również stają przed wyzwaniem integracji dużych grup migrantów przy jednoczesnym zapewnieniu efektywności systemów zabezpieczenia społecznego.

Eksperci ds. polityki społecznej wskazują, iż kluczowym wyzwaniem jest wypracowanie takich rozwiązań, które z jednej strony będą skutecznie zapobiegać nadużyciom, a z drugiej nie stworzą barier dla rzeczywistej integracji migrantów z polskim społeczeństwem. Zbyt restrykcyjne przepisy mogłyby bowiem prowadzić do marginalizacji określonych grup i w konsekwencji generować dodatkowe problemy społeczne.

Planowane zmiany w systemie świadczeń wpisują się również w szerszy kontekst reform polityki społecznej prowadzonych przez obecny rząd. Obejmują one nie tylko modyfikacje w zakresie świadczenia 800 plus, ale także szereg innych działań mających na celu zwiększenie efektywności wsparcia dla różnych grup społecznych.

Oczekuje się, iż prace nad nowelizacją przepisów zostaną zakończone w ciągu najbliższych miesięcy. Ich ostateczny kształt będzie wynikał z konsultacji międzyresortowych oraz analizy rozwiązań funkcjonujących w innych krajach europejskich. Istotnym czynnikiem będzie również konieczność zachowania zgodności nowych regulacji z prawem Unii Europejskiej oraz międzynarodowymi konwencjami dotyczącymi praw dziecka.

Niezależnie od ostatecznego kształtu wprowadzonych zmian, debata na temat warunków przyznawania świadczeń obywatelom innych państw pokazuje, jak złożonym zagadnieniem jest nowoczesna polityka społeczna w kontekście procesów migracyjnych. Wymaga ona nieustannego poszukiwania równowagi między różnymi, często sprzecznymi celami: zapewnieniem wsparcia potrzebującym, przeciwdziałaniem nadużyciom, integracją migrantów oraz efektywnym zarządzaniem środkami publicznymi.

Źródło: Polskie Radio 24/Warszawa w Pigułce