7 lat temu
Grzegorz Górny na łamach „wpotylice” zadał ostatnio bardzo interesujące pytanie: dlaczego Salazarowi i Franco nie udało się zbudować nic trwałego. Faktycznie, prawicowe dyktatury w Hiszpanii i Portugalii rozpadły się zaraz po śmierci przywódców.
Ludzie reżimu, zwłaszcza ci z wiadomego resortu, wprawdzie zachowali część majątku i wpływów, oraz generalną bezkarność, no bo to jest niestety normalka w transformacji demokratycznej. Wycofali się jednak z czynnej polityki, działali (a adekwatnie przez cały czas działają) z ukrycia.
Neofrankizm czy neosalazaryzm nie funkcjonują jako opcja, na którą można zagłosować w wyborach. Tamtejsze spektrum polityczne to raj dla bywalców niniejszego bloga – najskrajniejsza prawica to odpowiednik PO, jest silny odpowiednik Razem i liczące się partie na lewo od Razem.
Dyktatura, która wydawała się nie do ruszenia jeszcze powiedzmy w roku 1969 (nie wytykając palcami, są wśród nas ludzie, którzy byli już wtedy na świecie), rozpadła się jak domek z kart kilka lat później. Jest w tym dla nas pociecha – marna, zgoda, ale z taką opozycją lepszej nie będzie.
Szczególnie interesujący wydaje mi się przypadek Salazara, bo jego koncepcja Nowego Państwa (Estado Novo) pod wieloma względami przypomina doktrynę kaczyzmu (oczywiście, minus kolonie). Przede wszystkim w odróżnieniu od Franco (a w podobieństwie do Kaczyńskiego), Salazar nie kreował się na człowieka numer jeden. Pozwalał też na coś w rodzaju wyborów i coś w rodzaju opozycji.
W faszystowskiej Portugalii formalnie człowiekiem numer jeden był prezydent. W każdej chwili (w teorii) mógł odwołać Salazara (jako premiera).
Żaden tego nie zrobił przez przeszło 30 lat, bo jednocześnie Salazar był ich zwierzchnikiem jako prezes Unii Narodowej (União Nacional). Wszyscy byli mniej lub bardziej potulnymi „panami Adrianami”, jak ten nasz poczciwina.
Do 1958 prezydenta wybierano w powszechnych wyborach. Opozycja mogła w nich teoretycznie startować, ale miała ograniczone możliwości prowadzenia kampanii i żadnej kontroli nad liczeniem głosów, była to więc farsa jak w Rosji czy na Białorusi.
W tymże roku jednak niespodziewanie duży wynik miał kandydat opozycji, generał Humberto Delgado. Oficjalnie dostał 25% głosów, można tylko spekulować, ile dostał naprawdę.
Salazar się przestraszył i odtąd już „pana Adriana” namaszczał mu parlament. Delgado został zaś w Hiszpanii zamordowany wraz sekretarką.
Brutalność tego mordu (co im zaszkodziła sekretarka?) sprawiła, iż choćby bratni reżim frankistowski nie pomógł Portugalczykom w zacieraniu śladów. Agent tajnej policji PIDE został zaocznie skazany w Hiszpanii za morderstwo (dożył spokojnej starości w RPA).
Mord na Delgado – który do niedawna sam był zwolennikiem reżimu – był bodajże najbardziej spektakularnym przejawem walk buldogów pod dywanem. Jedność reżimu zawsze jest pozorna.
Wobec indolencji Petru i Schetyny to dla nas jedyna pociecha. Prędzej czy później oni rzucą się sobie do gardeł.
A najpóźniej będzie to prawdopodobnie tak jak w Hiszpanii i Portugalii, kiedy Wódz – jedyne spoiwo reżimu – wycofa się z polityki i wyznaczy Następcę. Ale może to też nastąpić wcześniej.
PiS na swoją zgubę tworzy niestabilny system, w którym dwaj ludzie: marszałek Sejmu i minister sprawiedliwości, mają nieproporcjonalnie wielką władzę. Formalnie na czele państwa stoją premier i prezydent, ale zamieniony w maszynkę do głosowania Sejm może w każdej chwili zmienić premiera, lub „skrócić kadencję” prezydenta.
Co wtedy zrobi „pan Adrian”? Odwoła się do sądu? Ale przecież sądy właśnie zamieniono w maszynkę do zatwierdzania decyzji ministra sprawiedliwości. I on sam się do tego przyczyni(ł).
Ten domek z kart runie, kiedy zabraknie karty centralnej: Wódz, Legendary Creature. A zwykła biologia sprawi, iż to nie będzie mogło trwać tak długo jak w Hiszpanii i Portugalii.
Górnemu żal Franco i Salazara, bo podjęli najbardziej udaną w XX wieku próbę stworzenia katolickiego reżimu. Ale Chrystus dostatecznie jasno wyjaśnił, iż jego królestwo nie jest z tego świata. Taki reżim musi być budowany na kłamstwie
Sojusz tronu z ołtarzem zawsze będzie „pałacem zbudowanym na piasku”. Będzie „drzewem złym, które owoców dobrych wydawać nie może”.
Już niedługo jesień. Zobaczymy, co nam spadnie z tej jabłoni.
