Warunki orzekania w trybie postępowania nakazowego

Opis stanu faktycznego

Sąd Rejonowy w B. wyrokiem nakazowym z 4.1.2018 r. w sprawie VII W 880/17, uznał obwinionego A.G. za winnego tego, iż 4.10.2017 r., w miejscowości P., nie będąc osobą uprawnioną, przechodził przez las w miejscu, gdzie jest to zabronione oraz tego, iż w tym samym miejscu, czasie i okolicznościach, wbrew żądaniu osoby uprawnionej, nie opuścił lasu, w miejscu, w którym przebywanie jest zabronione, tj. wykroczeń z art. 151 § 1 KW i z art. 157 § 1 KW. Jednocześnie Sąd ten na podstawie art. 151 § 1 KW w zw. z art. 9 § 2 KW wymierzył obwinionemu karę grzywny w wysokości 200 zł.

Wobec niezłożenia przez obwinionego sprzeciwu, wyrok uprawomocnił się 18.1.2018 r.

Od wyroku kasację złożył Rzecznik Praw Obywatelskich. Zaskarżył powyższy wyrok w całości na korzyść ukaranego, zarzucając wskazanemu rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 93 § 2 KPW, polegające na przyjęciu, iż okoliczności przypisanych ukaranemu czynów i jego wina nie budzą wątpliwości, co w konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku nakazowego, podczas gdy w świetle dowodów dołączonych do wniosku o ukaranie zarówno wina jak i okoliczności wykroczeń zarzucanych obwinionemu budziły poważne wątpliwości.

W konsekwencji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania z uwagi na przedawnienie karalności zarzucanych obwinionemu wykroczeń.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść ukaranego, uchylił zaskarżony wyrok nakazowy i postępowanie w sprawie o wykroczenia, na podstawie art. 5 § 1 pkt 4 KPW w zw. z art. 45 § 1 KW, umorzył.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej rozpoznania na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.

W swoich judykatach Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, iż postępowanie nakazowe jest instytucją prawa procesowego, która znajduje zastosowanie w najbardziej oczywistych przypadkach, gdzie materiał dowodowy istniejący w aktach sprawy jest tak jednoznaczny, iż nie nasuwa żadnych istotnych wątpliwości, co do winy i okoliczności popełnienia zarzuconego czynu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 4.11.2014 r., III KK 143/14, Legalis; z 24.11.2016 r., II KK 340/16, Legalis; z 12.7.2017 r., III KK 274/17, Legalis; z 4.4.2022 r., IV KK 69/22, Legalis).

W realiach poddanej obecnej kontroli kasacyjnej sprawy na podstawie materiału dowodowego uzyskanego w toku czynności wyjaśniających nie można w sposób jednoznaczny ustalić czy na terenie Nadleśnictwa B., 4.10.2017 r. obowiązywał okresowy zakaz wstępu do lasu. Słusznie stwierdził Rzecznik Praw Obywatelskich, iż z zeznań świadków w tym Leśniczego K.Z., wynika, iż powierzchnia oddziału (…) w miejscowości P., gmina B., objęta była czasowym zakazem wstępu, a ponadto, iż przed rozpoczęciem prac związanych z usuwaniem drzew zagrażających bezpieczeństwu publicznemu i pożarowemu, ustawiono m.in. znaki zakazu wstępu, na słupkach o wysokości 2 metrów. Co więcej do akt niniejszej sprawy załączono kopię zarządzenia Nr (…) Nadleśniczego Nadleśnictwa B. z 28.4.2017 r. oraz dwa załączniki, tj. mapę lasów objętych okresowym zakazem wstępu i obwieszczenie.

W tym miejscu należy przypomnieć, iż czyn zabroniony ujęty w treści art. 151 § 1 KW polega między innymi na przechodzeniu lub przejeżdżaniu przez grunt leśny w miejscach, w których jest to zabronione. Wykroczenie może być popełnione zarówno umyślnie jak i nieumyślnie. W analizowanej sprawie kluczowa dla ustalenia odpowiedzialności ukaranego była ocena, czy był on uprawniony do przebywania w tym lesie.

Celem rozstrzygnięcia tej kwestii należy odwołać się do przepisów ustawy z 28.9.1991 r. o lasach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 627; dalej: LasU). Zgodnie z art. 26 ust. 3 LasU, nadleśniczy jest uprawniony do wprowadzenia okresowego zakazu wstępu do lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa. Trafnie w tym względzie zauważył Rzecznik Praw Obywatelskich, iż kolejnym elementem normy prawnej zawartej w przytoczonym przepisie są przesłanki wprowadzenia tego zakazu. Inaczej rzecz ujmując, zakaz wstępu do lasu może wprowadzić wyłącznie nadleśniczy oraz nie może to być zakaz inny, niż okresowy. Wyłączona jest więc możliwość wprowadzenia zakazu przez jakąkolwiek inną osobę nieposiadającą przymiotu „nadleśniczego” (nie będącą nadleśniczym), podobnie jak nie jest możliwe wprowadzenie zakazu stałego (bezterminowego), ponieważ takie działanie nie mieściłoby się w granicach kompetencji ujętej w art. 26 ust. 3 LasU.

Ponadto należy zwrócić uwagę, iż zarządzenie Nr (…) Nadleśniczego Nadleśnictwa B. z 28.4.2017 r. jest aktem prawnym zmieniającym zarządzenie Nr (…) Nadleśniczego Nadleśnictwa B. z 27.3.2017 r. w sprawie wprowadzenia okresowego zakazu wstępu do lasu, którego to, jako źródłowego, w przedmiotowych aktach brakuje. Wypada także zaakcentować w tym względzie, iż w zarządzeniu Nr (…) Nadleśniczego Nadleśnictwa B. wskazano jedynie przyczynę wprowadzenia okresowego zakazu wstępu do lasu oraz wskazano tereny, których zakaz nie dotyczy, resztę zaś postanowień, w tym kwestie terminu obowiązywania przedmiotowego zakazu wskazanego w zarządzeniu Nr (…), pozostawiono bez zmian. Tymczasem z treści obwieszczenia stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr (…) wynika, iż termin obowiązywania zakazu wstępu ustalono od 1.4.2017 r. do odwołania, zaś jako przyczynę wskazano zagrożenie bezpieczeństwa publicznego, związane z wystąpieniem w lasach zniszczenia oraz znacznego uszkodzenia drzewostanów, przejawiającego się masowym zamieraniem drzew i drzewostanów wskutek zachodzących procesów powodujących powstanie dużej liczby drzew martwych, stanowiących realne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz ich mienia.

Trafnie zauważył zatem w odniesieniu do przywołanych wyżej regulacji prawnych Autor kasacji, iż przepisy nie pozwalają na wprowadzenie przez Nadleśniczego zakazu nieograniczonego terminem. Zwrot „do odwołania” świadczy w istocie o charakterze stałym zakazu. Ponadto, przyczyna wskazana w obwieszczeniu w ogóle nie może być podstawą legalnie wprowadzonego zakazu, ponieważ nie została przez ustawodawcę ujęta w katalogu powodów wprowadzenia zakazu okresowego wskazanych w art. 26 ust. 3 LasU.

W okolicznościach analizowanej sprawy nie można wreszcie pominąć, iż Sąd Rejonowy procedując w przedmiocie wydania zaskarżonego wyroku nakazowego powinien był wziąć pod rozwagę kwestię czy zachowanie obwinionego, polegające na braniu udziału w pokojowej akcji protestacyjnej przeciwko masowemu pozyskiwaniu drewna w Puszczy B., w kontekście wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 17.4.2018 r., C-441/17, Legalis, cechuje się szkodliwością społeczną w jakimkolwiek stopniu (art. 1 § 1 KW).

Wskazane w kasacji rażące naruszenie art. 93 § 2 KPW, jakiego dopuścił się Sąd Rejonowy w B. miało istotny wpływ na treść zapadłego wyroku, bowiem nie można wykluczyć, iż po przeprowadzeniu rozprawy, zapadłoby inne, co do istoty, orzeczenie. Powinno to skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku nakazowego i przekazaniem sprawy sądowi meriti do ponownego rozpoznania.

Mając jednak na uwadze, iż w dacie złożenia kasacji okres przedawnienia karalności zarzucanych obwinionemu wykroczeń przewidziany w art. 45 § 1 KW już upłynął (zob. uchwała SN z 7.6.2002 r., I KZP 15/02, Legalis), Sąd Najwyższy – po uchyleniu zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w B. z 4.1.2018 r., w sprawie VII W 880/17 i wobec wystąpienia ujemnej przesłanki procesowej – zobligowany był postępowanie w sprawie o wykroczenia zarzucane obwinionemu umorzyć (art. 5 § 1 pkt 4 KPW w zw. z art. 45 § 1 KW).

Komentarz