Co będziemy pamiętać z 2024 r.? Podsumowanie roku EURACTIV.pl

Wybory w USA i do Parlamentu Europejskiego, igrzyska olimpijskie, czy przyjęcie pierwszych na świecie regulacji dotyczących sztucznej inteligencji. Oto 10 najważniejszych, zdaniem redakcji EURACTIV.pl., wydarzeń mijającego roku.

Oto z czego według nas pamiętać będziemy 2024 r.

1. Wybory do Parlamentu Europejskiego

W dniach 6-9 czerwca w całej Unii Europejskiej odbyły się wybory do Parlamentu Europejskiego. W ich trakcie Europejczycy z 27 państw członkowskich wybierali 720 reprezentantów. Do urn zdecydowało się pójść 51,08 proc. uprawnionych do głosowania obywateli Unii Europejskiej.

Wybory doprowadziły do sporych przetasowań na unijnej scenie politycznej. W siłę urosły ugrupowania skrajnie prawicowe, które podzieliły się na dwie grupy polityczne w wyniku rozpadu grupy Tożsamość i Demokracja (ID), która przestała po wyborach istnieć, a którą zastąpiły: Patrioci dla Europy (PfE) oraz Europa Suwerennych Narodów.

Ostatecznie wybory zwyciężyła chadecka Europejska Partia Ludowa (EPL), w której zasiadają Koalicja Obywatelska i PSL, która zdobyła 188 mandatów. Drugie miejsce zajął Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów (S&D) z wynikiem 136 mandatów, a trzecie skrajnie prawicowi Patrioci dla Europy (PfE) – 84 mandaty. Na kolejnych miejscach uplasowali się Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy (EKR), do których należy PiS – 78 mandatów, liberalna Odnowić Europę (RE) – 77 mandatów, Zieloni – 53 mandaty i Lewica – 46 mandatów. Najmniejszą grupą jest skrajnie prawicowa Europa Suwerennych Narodów (ESN), która ma 25 europosłów. 33 europosłów pozostaje zaś niezrzeszonych w żadnej grupie w PE.

W Polsce wybory wygrała Koalicja Obywatelska, która zdobyła 37,06 proc. głosów i 21 mandatów. Na drugim miejscu uplasowało się PiS z wynikiem 36,16 proc. i 20 mandatów. Trzecie miejsce przypadło Konfederacji (12,08 proc. i 6 mandatów), czwarte Trzeciej Drodze (6,91 proc. i 3 mandaty), a ostatnie Lewicy (6,30 proc. i 3 mandaty).

2. Wybory w USA

5 listopada br. odbyły się wybory prezydenta Stanów Zjednoczonych, w których rywalizowała dwójka kandydatów: Kamala Harris z Partii Demokratycznej, która zastąpiła pierwotnego kandydata, którym był prezydent Joe Biden oraz Donald Trump z partii Republikańskiej.

Kampania przedwyborcza była wypełniona oskarżeniami i mocnymi tezami. W jej trakcie doszło również do dwóch prób zamachu na Trumpa. Sondaże wskazywały niemal równe poparcie dla obojga kandydatów, jednak ostatecznie wygrał Republikanin i to ogromną przewagą.

Trump otrzymał bowiem 312 głosów elektorskich, podczas gdy Harris jedynie 226. Były prezydent wygrał również we wszystkich swing states, czyli stanach wahających się, które często decydują o ostatecznych wynikach wyborów.

Tym samym Trump po czterech latach przerwy wróci do Białego Domu. Wśród zaplanowanych przez niego działań jest m.in. ograniczenie wsparcia dla Ukrainy, zakończenie wojny z Rosją, czy masowa deportacja migrantów z USA.

3. Igrzyska Olimpijskie w Paryżu

W lipcu i sierpniu odbywały się XXXIII Letnie Igrzyska Olimpijskie w Paryżu w czasie których ponad 10 tys. sportowców z 206 ekip rywalizowało w 329 konkurencjach w 35 dyscyplinach sportowych. Igrzyska okazały się dużym sukcesem, w szczególności w pamięć zapadną imponujące ceremonie otwarcia i zamknięcia igrzysk. Ceremonia otwarcia po raz pierwszy odbyła się nie na stadionie, ale w całym mieście, a artyści i sportowcy płynęli na łodziach po Sekwanie.

W klasyfikacji medalowej zwyciężyły Stany Zjednoczone, które zdobyły 126 medali (40 złotych, 44 srebrnych i 42 brązowe). Polska zajęła 42. miejsce z 10 medalami na koncie: 1 złotym, 4 srebrnymi i 5 brązowymi.

4. Kryzysy rządów w Niemczech i Francji

W Niemczech i Francji – dwóch największych państwach w Unii Europejskiej – rok 2024 przebiegł pod znakiem kryzysów rządów.

We Francji na początku roku doszło do zmiany premiera. Gabriel Attal zastąpił na tym stanowisku Élisabeth Borne. Po wyborach do Parlamentu Europejskiego, w których wygrało skrajnie prawicowe Zjednoczenie Narodowe Marine Le Pen, prezydent Emmanuel Macron zdecydował się na rozwiązanie parlamentu i zorganizowanie przedterminowych wyborów parlamentarnych.

Wybory przyniosły zaskakujący rezultat, zwycięzcą okazała się bowiem lewicowa koalicja Nowy Front Ludowy, która zdobyła 182 mandaty w Zgromadzeniu Narodowym (na 577 możliwych). Drugie miejsce zajął centrowy sojusz Razem prezydenta Macrona (163 mandaty), a dopiero na trzecim miejscu znalazło się Zjednoczenie Narodowe, które było faworytem wyborów (143 mandaty).

Macron mimo braku większości, bowiem jego partia nie weszła w koalicję ani z lewicą ani z prawicą, mianował na nowego premiera Michela Barniera ze sprzymierzonych z nim Republikanów. Jak można się było spodziewać, rząd niemający większości gwałtownie upadł w wyniku sporów dotyczących kształtu ustawy budżetowej. Barnier został premierem we wrześniu, w grudniu już jego rząd otrzymał wotum nieufności od parlamentu, który przyjął je głosami Nowego Frontu Ludowego i Zjednoczenia Narodowego.

W efekcie Macron musiał znaleźć nowego, czwartego już premiera w tym roku kalendarzowym. Został nim François Bayrou, który stoi przed równie trudnym wyzwaniem co jego poprzednik. Niewykluczone też, iż podzieli jego los.

Z kolei w Niemczech na początku listopada rozpadła się koalicja rządowa, którą tworzyły SPD kanclerza Olafa Scholza, Zieloni i liberalna FDP. Kanclerz zdymisjonował bowiem ministra finansów Christiana Lindera, który jest liderem FDP, co doprowadziło do odejścia tej partii z rządu i utraty większości w Bundestagu.

W związku z tym Scholz zwrócił się do parlamentu o wotum zaufania, którego zgodnie z przewidywaniami nie otrzymał. Dlatego też prezydent Frank-Walter Steinmeier ogłosił rozwiązanie Bundestegu i rozpisał przedterminowe wybory na 23 lutego.

5. Zmiana na stanowisku szefa NATO

1 października doszło do zmiany na stanowisku sekretarza generalnego NATO. Norwega Jensa Stoltenberga, który sprawował tę funkcję przed dekadę, zastąpił były premier Holandii Mark Rutte. Stoltenberg cieszył się bardzo dużym zaufaniem państw członkowskich, czego dowodem może być fakt, iż jego kadencja była wielokrotnie przedłużana.

Rutte objął stanowisko w trudnym momencie dla sojuszu. W Ukrainie przez cały czas trwa wojna z Rosją, państwa NATO co chwilę stają się obiektami ataków hybrydowych ze strony Rosji czy Białorusi, a dodatkowo w USA do władzy wróci niedługo Donald Trump, który wielokrotnie podważał znaczenie NATO, zapowiadając m.in. iż nie będzie bronił państw członkowskich, które nie przeznaczają wystarczającej kwoty na zbrojenia.

6. Utworzenie nowej Komisji Europejskiej

Po tegorocznych wyborach do Parlamentu Europejskiego przyszedł również czas na wybór nowej Komisji Europejskiej. Na szefową KE ponownie wybrana została Ursula von der Leyen, której kandydatura budziła duże spory, a sama Niemka do końca musiała obawiać się głosowania w Parlamencie Europejskim.

Następnie miała miejsce procedura tworzenia składu Komisji Europejskiej. Państwa członkowskie przedstawiły swoich kandydatów, którzy po zatwierdzeniu przez von der Leyen wzięli udział w wysłuchaniach w Parlamencie Europejskim, gdzie europosłowie badali ich kompetencje i plany w związku z przypisanymi im portfolio.

Ostatecznie 27 listopada nowa Komisja Europejska została zatwierdzona przez PE. Komisarzem z Polski został Piotr Serafin, bliski współpracownik premiera Donalda Tuska, który obejmie portfolio ds. budżetu.

7. Przyjęcie Szwecji do NATO

7 marca Szwecja, po dwóch latach od złożenia wniosku o przyjęcie, wstąpiła do NATO. Tym samym zakończyła ponad dwustuletni okres polityki nieangażowania się w sojusze wojskowe. Premier Ulf Kristersson określił to jako „prawdziwie historyczny dzień”.

Proces akcesyjny Szwecji do NATO znacząco się przedłużał, był bowiem przez wiele miesięcy blokowany, najpierw przez Turcję, a później przez Węgry. Turcja miała zastrzeżenia co do szwedzkiej polityki wobec Kurdów oraz incydentów niszczenia Koranu, z kolei Węgrom nie podobała się krytyka stanu praworządności ze strony szwedzkich władz.

Ostatecznie jednak Sztokholm porozumiał się z Ankarą i Budapesztem, dzięki czemu te dwa ostatnie państwa wyraziły zgodę na przyjęcie nowego członka, a 11 marca szwedzka flaga oficjalnie została wciągnięta na maszt przed kwaterą główną Sojuszu w Brukseli.

8. Przyjęcie AI Act

Wraz z szybkim rozwojem sztucznej inteligencji, coraz bardziej pilna stała się potrzeba stworzenia regulacji dotyczących jej rozwoju i wykorzystania. W ubiegłym roku udało się Unii Europejskiej takie regulacje stworzyć.

13 marca br. Parlament Europejski przyjął rozporządzenie ustanawiające zharmonizowane przepisy o sztucznej inteligencji (AI Act). Następnie 21 maja br. Rada UE ostatecznie zatwierdziła ich przyjęcie. Akt o sztucznej inteligencji został opublikowany 12 lipca i wszedł w życie 1 sierpnia. Większość przepisów będzie stosowanych jednak od sierpnia 2026 r. Jest to pierwszy na świecie tak kompleksowy akt regulujący sztuczną inteligencję.

Celem AI Act jest uregulowanie wykorzystania technologii sztucznej inteligencji (AI) w państwach członkowskich UE. Głównym zadaniem tego aktu jest zapewnienie, iż rozwój i wdrażanie SI będą przebiegały w sposób odpowiedzialny, bezpieczny i zgodny z podstawowymi wartościami i prawami człowieka. Dokument ten skupia się na minimalizowaniu potencjalnych ryzyk związanych z AI, jednocześnie wspierając innowacje technologiczne.

9. Śmierć Aleksieja Nawalnego

16 lutego światem wstrząsnęła wiadomość o śmierci Aleksieja Nawalnego. Rosyjski opozycjonista był największym przeciwnikiem politycznym prezydenta Władimira Putina. Jego działalność na rzecz przywrócenia demokracji w Rosji były szeroko doceniane na całym świecie. Film o Nawalnym otrzymał choćby Oscara za najlepszy film dokumentalny w 2022 r.

Nawalny od lat był na cenzurowanym na Kremlu. W 2020 r. rosyjskie władze próbowały go zabić. Opozycjonista został otruty środkiem bojowym nowiczok. Jego życie udało się uratować w dużej mierze dzięki przewiezieniu go na leczenie do Niemiec.

Po powrocie do zdrowia Nawalny wrócił do Rosji w 2021 r. gdzie natychmiast został aresztowany, oskarżony o korupcję i skazany. Od tego czasu nieprzerwanie przebywał w koloniach karnych. Niedługo przed śmiercią został przewieziony do kolonii karnej na dalekiej północy kraju.

Według oficjalnej wersji rosyjskich władz, rosyjski opozycjonista, stracił przytomność po spacerze i zmarł mimo prób reanimacji. Zwolennicy Nawalnego nie wierzą jednak w takie wytłumaczenie i zarzucają władzom, iż celowo zamordowały przeciwnika Putina.

Doprowadzenie do jego śmierci zostało surowo potępione przez przywódców i polityków z całego świata.

10. Powodzie w Europie

We wrześniu Europa Środkowa musiała zmierzyć się z niszczycielskimi powodziami. Kataklizm dotknął przede wszystkim Czechy, Austrię, Rumunię, Słowację, Węgry, a także Polskę. W naszym kraju szczególnie dotknięte powodzią zostały województwa opolskie i dolnośląskie.

Opady przyniesione przez Niż Genueński doprowadziły do gwałtownego wezbrania rzek, które przelewały się przez wały zalewając całe miejscowości. Zniszczeniu uległy liczne budynki, a także m.in. dwa mosty w miejscowości Głuchołazy, zabytkowy most św. Jana w Lądku-Zdroju czy zapora w Stroniu Śląskim.

W sumie w całej Europie w wyniku wrześniowych powodzi odnotowano co najmniej 26 ofiar śmiertelnych: 9 w Polsce, 7 w Rumunii, 5 w Austrii i 5 w Czechach.

Tegoroczna powódź była jedną z najtragiczniejszych w ostatnich dekadach, przez wielu porównywana do powodzi tysiąclecia z 1997 r. Jest to również przypomnienie o tym, iż wraz z postępującymi zmianami klimatu, tego typu ekstremalne zjawiska pogodowe mogą występować coraz częściej i przybierać coraz większe rozmiaru.