2 tygodni temu
Trzecia kadencja Xi Jinpinga, która to rozpoczęła się w 2023 roku, charakteryzuje się coraz wyraźniejszym akcentowaniem chińskiej obecności w Demokratycznej Republice Konga. Chiny już od długiego czasu budują swoje wpływy w Afryce, jednakże od kilku lat odnotowuje się coraz więcej inicjatyw w sektorach kluczowych z punktu widzenia gospodarki i bezpieczeństwa, takich jak przemysł wydobywczy, transportowy, czy też logistyczny. Umożliwia to ChRL wzmacnianie swojej pozycji w globalnym łańcuchu dostaw surowców niezbędnych dla transformacji energetycznej oraz stopniowym uniezależnieniu się od paliw kopalnych.
Aby wesprzeć transformację energetyczną w kierunku czystej energii, Chiny pozyskują surowce mineralne niezbędne do produkcji zaawansowanych technologii, takich jak baterie litowe, pojazdy elektryczne i panele słoneczne. Dzięki inicjatywie Pasa i Szlaku, Pekin zwiększył inwestycje w krajach bogatych w surowce, napędzając wydobycie tych surowców, ze szczególnym uwzględnieniem państw o niskich i średnich dochodach. W ciągu ostatnich dwóch dekad ChRL finansowała przejęcia, rozwój i eksploatację licznych kopalń m.in. miedzi i kobaltu na całym świecie, ze szczególnym uwzględnieniem działalności górniczej w Demokratycznej Republice Konga[1].
Od rozpoczęcia trzeciej kadencji Xi Jinping realizuje wolę zastąpienia długoletniej zasady „reform i otwarcia” samowystarczalnością i potrzebą zmniejszenia podatności Chin na zagrożenia ze strony świata zewnętrznego. Wypowiedziane przez niego słowa: „Istotą nowej dynamiki rozwoju jest osiągnięcie wysokiego poziomu samowystarczalności” podkreślają wyraźnie kontynuację chińskiej polityki[2]. Uważa się, iż zgodnie z prowadzoną w tej chwili polityką w przyszłości dążenie do rozwoju gospodarczego może mieć mniejsze znaczenie niż kwestie polityczne, bezpieczeństwa i społeczne, zaś Xi gotów jest poświęcić wzrost gospodarczy dla celów politycznych[3]. Możemy wyraźnie zauważyć, iż cele te zbieżne są z kierunkami chińskich inwestycji, ponieważ pozwalają im na zabezpieczenie niezbędnych surowców i uniezależnianie się od konkurencji.
Omawiając chińskie inwestycje w DRK, nie sposób nie wspomnieć o wzajemnych stosunkach obu państw. Relacje Chin z Demokratyczną Republiką Konga sięgają XIX wieku. W roku 1887 reprezentanci Wolnego Państwa Kongo nawiązali kontakty z dworem dynastii Qing. Relacje dyplomatyczne obu państw zostały natomiast nawiązane w 1961 r. W ostatnich latach, szczególnie od początków XXI wieku stosunki obu państw zyskują na znaczeniu za sprawą inwestycji chińskich w DRK, a także eksporcie z tegoż kraju do Chin, który to gwałtownie rośnie. Ważnym momentem relacji było dołączenie DRK do chińskiej inicjatywy Pasa i Szlaku w 2021 r. W tym samym czasie Chiny zdecydowały się również anulować dług DRK w wysokości 28 mln dol., a także zapewniły pomoc w wysokości 17 mln dol.[4]. W 2025 r. dług DRK wobec Chin może wynosić choćby 2,9 mld $[5], zaś aż 45% zewnętrznego długu państwowego jest zaciągnięte w Chinach[6].
DRK jest niezwykle istotnym krajem z punktu widzenia chińskich inwestycji zarówno na kontynencie afrykańskim, jak i na świecie. Kraj ten opisywany jest choćby jako „epicentrum chińskich inwestycji w Afryce”. Jako największy światowy producent kobaltu (70% światowej produkcji)[7], będącego kluczowym komponentem do produkcji baterii dla pojazdów elektrycznych, telefonów, laptopów, a także wzrostu cen oraz popytu tego surowca, kraj ten jest najważniejszy z punktu widzenia zabezpieczenia łańcuchów dostaw. Sektor wydobywczy w ostatnich dwóch dekadach znalazł się na trzecim miejscu pod względem chińskich inwestycji na kontynencie afrykańskim (na pierwszym miejscu znalazł się sektor transportu, na drugim zaś sektor energetyczny)[8]. Chiny są największym światowym konsumentem kobaltu z uwagi na rozwinięty sektor produkcyjny. Większość wydobywanego w DRK kobaltu trafia do Chin. Co więcej, większość wydobycia kobaltu w DRK kontrolowana jest przez stronę chińską[9]. Poza produkcją kobaltu, DRK jest również znaczącym producentem miedzi (około 11% światowego wydobycia)[10], a także litu[11].
Według danych chińskiego Ministerstwa Handlu (MOFCOM), przepływy ZIB z Chin do DRK wyniosły w 2023 r. 160 mln dol., zaś w 2024 r. 274,13 mln dol. Wartość chińskich skumulowanych ZIB (zagranicznych inwestycji bezpośrednich) w DRK wyniosła w 2023 r. 3,914 mld dol., zaś w 2024 roku 4,269 mld dol.[12] Wartości te pokazują, iż inwestycje te są znaczące, a także cechuje je trend wzrostowy. Podobne tendencje widoczne są w danych dotyczących chińskich inwestycji w DRK w latach 2023 – 2025 wg raportu China Global Investment Tracker, opracowanego przez American Enterprise Institute. Warto w tym miejscu jednak wspomnieć, iż oba źródła różnią się sposobem zbierania danych. Dane China Global Investment Tracker zbierane przez The Heritage Foundation i American Enterprise Institute są pozyskiwane ze źródeł korporacyjnych, zwykle chińskich uczestników, ale także partnerów zagranicznych, o ile są dostępne. Transakcje mogą być ujawniane przez firmy, następnie korygowane, zaś dane są weryfikowane co dwa lata. Co więcej, dane GCIT obejmują wyłącznie transakcje o wartości powyżej 100 mln USD. Dane MOFCOM są zestawiane na podstawie bezpośredniej lokalizacji (w wyniku tego spory udział inwestycji wychodzących z Chin ulokowanych jest w rajach podatkowych, takich jak Hongkong czy Karaiby). Ponadto MOFCOM publikuje tylko zagregowane dane miesięczne i roczne[13].
Tabela 1 Chińskie inwestycje w DKR według China Global Investment Tracker w latach 2023-2025
| Rok | Miesiąc | Inwestor | Sektor | Kwota | Rodzaj |
| 2025 | Maj | Minmetals | Metalowy | 810 mln | Inwestycja |
| 2025 | Luty | Zijin Mining | Metalowy | 220 mln | Inwestycja |
| 2025 | Luty | JCHX Mining | Metalowy | 590 mln | Budowa |
| 2025 | Styczeń | China Railway Engineering, Power Construction Corp. (PowerChina) | Metalowy | 110 mln | Inwestycja |
| 2025 | Styczeń | JCHX Mining | Metalowy | 390 mln | Inwestycja |
| 2025 | Styczeń | Jiangxi International Cooperation Corp, Guizhou Highway Engineering | Transportowy | 140 mln | Budowa |
| 2024 | Czerwiec | China Railway Engineering, Power Construction Corp. (PowerChina) | Transportowy | 310 mln | Budowa |
| 2023 | Grudzień | Power Construction Corp. (PowerChina) | Transportowy | 830 mln | Budowa |
| 2023 | Listopad | JCHX Mining | Metalowy | 100 mln | Budowa |
| 2023 | Lipiec | China Molybdenum | Metalowy | 2000 mln | Inwestycja |
| 2023 | Marzec | Dalian Jiayou, Zijin Mining | Logistyczny | 130 mln | Inwestycja |
| 2023 | Marzec | China Molybdenum, Contemporary Amperex Tech | Metalowy | 1730 mln | Inwestycja |
Źródło: American Enterprise Institute and Heritage Foundation, China Global Investment Tracker, July 2024, https://www.aei.org/china-global-investment-tracker/ (dostęp: 18.09.2025 r.).
Powyższe dane wyraźnie wskazują, iż w ostatnich latach napływ chińskiego kapitału do DRK pozostaje na niezmiennie wysokim poziomie. Dominującą rolę odgrywa sektor wydobywczy, ale istotne są również projekty transportowe, które poprawiają dostęp do kopalń i portów. Warto zwrócić uwagę na ogromne inwestycje China Molybdenum – łącznie ponad 3,7 mld dolarów w ciągu kilku miesięcy 2023 r. – potwierdzające najważniejsze znaczenie importu kobaltu i miedzi w chińskiej strategii przemysłowej.
Omawiając chińskie inwestycje w DRK, nie sposób pominąć projektu Sicomines (Sino-Congolese mining). Porozumienie zostało podpisane w 2008 r. pomiędzy rządem DRK oraz grupą chińskich inwestorów, którzy uzyskali 68% udziałów w joint venture zajmującym się wydobyciem kobaltu oraz miedzi. W zamian Chińczycy zadeklarowali m.in. budowę dróg oraz szpitali. Umowa ta nazwana została choćby „kontraktem stulecia” i miała być symbolem wzorowej współpracy pomiędzy krajami[14]. Po latach opinia publiczna w DRK poddała jednak w wątpliwość zyski projektu dla kraju. W tym celu przeprowadzono analizę, która wykazała nierówności w dystrybucji kapitału na niekorzyść DRK, niedoszacowanie złóż miedzi, jak i niedotrzymanie warunków umowy w kontekście obiecywanej budowy obiektów infrastruktury krytycznej. Analiza wykazała ponadto, iż Chiny zyskały na umowie 10 mld dolarów, podczas gdy DRK uzyskała infrastrukturę wartą zaledwie 822 mln dolarów. Wskutek analizy przeprowadzono rozmowy na temat renegocjacji warunków umowy, które stały się punktem zwrotnym we wzajemnych relacjach obu państw. W 2023 r. prezydent DRK, Félix Tshisekedi udał się do Chin. Korzystając z rosnącego popytu na kobalt i miedź, rząd DRK wynegocjował około 324 milionów dolarów rocznych środków na cele infrastrukturalne aż do 2040 roku, a także zwiększenie całkowitej puli inwestycji infrastrukturalnych z 3 mld dol. do 7–7,5 mld dol. Dla Chin oznacza to utrzymanie stabilnego dostępu do strategicznych minerałów, a dla DRK – większe środki na drogi, elektrownie i transport[15]. Powiązano również inwestycje z cenami miedzi[16].
Równolegle do renegocjacji ruszyła seria dużych inwestycji, które unaoczniają tempo chińskiego zaangażowania. Zijin Mining i CITIC Metal to kolejne chińskie firmy, aktywnie inwestujące w przemysł metalowy DRK. W wyniku długoterminowych umów podpisanych z kanadyjską firmą Ivanhoe Mines, zabezpieczyły one 80% produkcji huty Kamoa-Kakula, której uruchomienie zaplanowano na wrzesień 2025 roku. Termin ten został dotrzymany, zaś równocześnie ujawniono plany na lata 2026-2027[17]. Wspomniany kompleks dzięki inwestycjom ma stać się największym w Afryce oraz trzecim na świecie centrum wydobycia surowca (docelowo ma choćby zająć drugie miejsce). Warto w tym miejscu również podkreślić, iż w roku 2023 DRK stała się drugim światowym producentem miedzi (na pierwszym miejscu znajduje się Chile). W wyniku tych inwestycji eksport miedzi z Konga do Chin wzrósł o 71% rok do roku, osiągając 1,48 mln ton[18].
Inwestycje niejednokrotnie napotykają przeszkody w postaci regulacji wprowadzanych przez rząd DRK, co jednak nie powoduje spowolnienia dynamiki inwestycyjnej. Przykładem jest chociażby zwiększenie wydobycie kobaltu w kopalniach w Kongo przez chiński koncern CMOC pomimo zakazu eksportu wprowadzonego w celu ograniczenia nadpodaży na rynku, która powodowała spadek cen[19].
Kolejny duży projekt w obrębie sektora metalowego ogłoszony został 3 lipca 2024. Chiński producent baterii Dowstone Technology zapowiedział budowę huty miedzi o wartości 165 mln dol. Huta ta ma produkować 30 tys. ton katod miedzianych rocznie. W 2024 r. import z DRK stanowił 36% chińskiego importu tego surowca. Jest to znaczący wzrost z zaledwie 10% w 2020 r[20].
Jeśli chodzi o inwestycje z zakresu infrastruktury, znaczącym projektem jest m.in. budowa obwodnicy Kinszasy, której budowę rozpoczęto w 2024 r. Jest to odcinek drogi liczący 63 km, mający na celu zmniejszenie korków na drogach. Co więcej, w obrębie renegocjowanej umowy Sicomines, zaplanowano również budowę dróg regionalnych, jak i 240-megawatowej elektrowni wodnej Busanga[21], której budowa ukończona została w październiku 2023 roku. Inwestycje te pokazują, iż chińskie firmy nie ograniczają się do samego wydobycia. Projekty te nie tylko ułatwiają transport surowców, ale także przynoszą realne korzyści lokalnym społecznościom.
Rząd DRK wyraził jednak zaniepokojenie dużym uzależnieniem od inwestycji z Państwa Środka. Fakt, iż choćby 80% operacji górniczych jest dokonywanych przez chińskich inwestorów stanowi według nich zagrożenie dla gospodarki[22]. Co więcej, chińskie firmy wielokrotnie działają w regionach objętych konfliktami, np. w południowym Katandze czy Kivu. Podejmowane przez chińskie przedsiębiorstwa operacje są często nieuregulowane bądź też nielegalne, co zaostrza napięcia lokalne[23]. W konsekwencji możemy zaobserwować coraz bardziej asertywną postawę rządu DRK. Przykładem może być chociażby próba wstrzymania umowy między partnerem Trafigury, Chemafem, a chińskim Norinco w 2024 r. Państwowa firma górnicza Demokratycznej Republiki Konga, Gecamines, złożyła symboliczną ofertę w wysokości 1 miliona dolarów na zakup aktywów producenta kobaltu i miedzi, firmy wydobywczej Chemaf, aby uniemożliwić Chinom zwiększenie kontroli nad metalami krytycznymi w tym kraju[24]. Spowodowało to utknięcie w martwym punkcie oferty Norinco o wartości 1,4 mld dolarów, obejmującej spłatę długów i rozbudowę kopalń Etoile oraz Mutoshi, złożonej w czerwcu 2024 r. Pogłębiło to impas, który dodatkowo skomplikował lobbing ze strony amerykańskich urzędników przeciwko chińskiej dominacji w bogatym w minerały centralno-afrykańskim pasie miedzi[25]. W konsekwencji Norinco w marcu 2025 r. zaproponowało podniesienie udziału rządu DRK w przedsięwzięciu z 5 do 15 procent, zaoferowało mu proporcjonalny udział w produkcji metali i zobowiązało się do inwestycji rzędu 500 mln dolarów, ale mimo tych ustępstw Gecamines utrzymuje sprzeciw, starając się zachować państwową kontrolę nad strategicznymi surowcami. Chemaf, wspierany przez Trafigura Group, poinformował wierzycieli, iż proponowane przejęcie przez Norinco Group nie dojdzie do skutku, ponieważ transakcja nie uzyskała niezbędnych zgód Demokratycznej Republiki Konga[26]. Sytuację można określić również potencjalnym zwycięstwem amerykańskich wysiłków zmierzających do rozluźnienia chińskiej kontroli nad łańcuchami dostaw surowców mineralnych.
Mimo iż obserwujemy znaczący wzrost dynamiki inwestycyjnej, rosnąca obecność chińskich firm niejednokrotnie rodzi napięcia. Organizacje społeczne wskazują na utrzymującą się ograniczoną przejrzystość umów i zależność finansowania inwestycji od wahań cen miedzi. W regionach górniczych zauważalne są problemy środowiskowe i incydenty z udziałem lokalnych grup zbrojnych. Brak skutecznej ochrony cywilnej i słabe mechanizmy nadzoru inwestycji przez państwo umożliwia Pekinowi utrzymanie kontroli nad kopalniami, pomimo trwających w DRK konfliktów wewnętrznych[27]. Co więcej, choć projekty infrastrukturalne są imponujące, spora część zysków przez cały czas trafia głównie do korporacji zagranicznych. W ostatnim czasie spore kontrowersje wywołała również sprawa trzech obywateli Chin skazanych na 7 lat więzienia i grzywnę w wysokości 600 000 dolarów za nielegalną eksploatację zasobów mineralnych[28].
Partnerstwo między Chinami a Demokratyczną Republiką Konga odzwierciedla szerszą transformację w stosunkach Północ-Południe, oferując alternatywę dla konwencjonalnego podejścia Zachodu oraz dając krajom afrykańskim, w tym DRK większą swobodę działania, w przeciwieństwie do warunkowości często przypisywanej pomocy Zachodu. Co więcej, Chiny umocniły swoją pozycję w DRK w momencie, kiedy to firmy zachodnie wycofały się, bądź też nie mogły konkurować z chińskim finansowaniem. Tshisekedi próbuje jednak wykorzystać rywalizację USA i Chin, oferując Waszyngtonowi dostęp do zasobów za wsparcie militarne i polityczne[29]. Podejmuje się również próby poprawy zarządzania w sektorze górniczym, takie jak zawieszanie nielegalnych chińskich kopalń, a także projekt Lobito. Próby te nie mogą jednak zakończyć się sukcesem bez wyraźnego wsparcia rządu w Kinszasie[30].
Choć inwestycje tworzą miejsca pracy, coraz częściej podkreślane jest ryzyko choroby holenderskiej. Choć górnictwo generuje 89% eksportu, zatrudnia zaledwie 2,3% krajowej siły roboczej. W konsekwencji pomimo wzrostu dochodów rządowych, strukturalne uzależnienie od eksportu surowców może ograniczać długoterminową dywersyfikację gospodarczą. Pojawiają się również obawy dotyczące przesiedleń, degradacji środowiska i niepokojów społecznych wynikających z niewystarczającego zaangażowania społeczności[31].
Podsumowując, Demokratyczna Republika Konga jest dla Chin nie tylko źródłem kluczowych surowców, takich jak kobalt, lit czy miedź, ale także filarem obecności na kontynencie afrykańskim w obrębie inicjatywy Pasa i Szlaku. Wzrost inwestycji zwłaszcza od 2023 r. pokazuje, iż Pekin konsekwentnie realizuje w DRK strategię zabezpieczania interesów, szczególnie w przemyśle wydobywczym.
Demokratyczną Republikę Konga określić można jako jednego z najważniejszych partnerów gospodarczych Chin w Afryce, co od kilku ostatnich lat jest coraz bardziej zauważalne. Wydarzenia takie, jak renegocjacja umowy Sicomines, napływ nowych inwestycji zarówno z zakresu branży wydobywczej, jak i infrastrukturalnej, a także rosnąca wymiana handlowa z DRK podkreślają, iż kraj ten jest w centrum strategii dotyczącej kontynentu afrykańskiego. Choć kooperacja gospodarcza obu państw nie jest pozbawiona wyzwań, ryzyka, jak i kontrowersji, Pekin mimo wszystko postrzega DRK jako kluczowego partnera na drodze do utrzymania swojej przewagi w zakresie elektroniki, zielonej transformacji i elektromobilności. Bez minerałów, takich jak lit czy kobalt, nie byłaby możliwa produkcja baterii litowo-jonowych, napędzających samochody elektryczne, laptopy czy też telefony. Bez miedzi natomiast Chiny nie produkowałyby przewodów elektrycznych, transformatorów i infrastruktury energetycznej, w tym dla sieci przesyłowych i elektromobilności. Poza tym surowce te są niezbędne w przemyśle zbrojeniowym, co podkreśla ich znaczenie dla bezpieczeństwa militarnego. Reasumując, bez współpracy z DRK Pekinowi niezwykle ciężko będzie osiągnąć swoje cele gospodarcze, dlatego też Chiny z pewnością będą umacniać swoje wpływy zarówno w DRK, jak i całej Afryce, próbując przy tym zachować dominującą pozycję w regionie, zwłaszcza w kontekście rywalizacji z USA.
[1] https://www.aiddata.org/blog/chasing-copper-and-cobalt-chinas-mining-operations-in-peru-and-the-drc (dostęp: 18.09.2025 r.).
[2] https://en.qstheory.cn/2021-07/08/c_641137.htm (dostęp: 18.09.2025 r.).
[3] https://www.atlanticcouncil.org/in-depth-research-reports/issue-brief/what-xi-jinpings-third-term-means-for-the-world/ (dostęp: 18.09.2025 r.).
[4] https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3116837/china-cancels-democratic-republic-congo-loans-it-joins-belt (dostęp: 18.09.2025 r.).
[5] https://www.aa.com.tr/en/economy/africa-makes-up-over-half-of-all-countries-with-highest-debt-to-china/3594478 (dostęp: 25.09.2025 r.).
[6] https://democracyinafrica.org/chinas-debt-to-africa-a-balancing-act-between-development-and-dependency/#:~:text=The%20level%20of%20debt%20owed%20to%20China,%E2%80%A2%20Democratic%20Republic%20of%20Congo%20%E2%80%93%2045%25 (dostęp: 25.09.2025 r.).
[7] https://eiti.org/blog-post/sicomines-how-eiti-drc-helped-secure-4-billion-additional-revenue (dostęp: 18.09.2025 r.).
[8] https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3145065/why-china-making-big-play-congolese-cobalt-and-other-critical (dostęp: 18.09.2025 r.).
[9] Garlick, Jeremy (2024). Advantage China: Agent of Change in an Era of Global Disruption. Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-350-25231-8.
[10] https://investingnews.com/daily/resource-investing/base-metals-investing/copper-investing/copper-production-country/ (dostęp: 18.09.2025 r.).
[11] https://www.africangreenminerals.com/minerals/lithium (dostęp: 25.09.2025 r.).
[12] 2024 Statistical bulletin of China’s outward FDI, Ministry of Commerce, https://www.gov.cn/lianbo/bumen/202509/P020250908508134967854.pdf (dostęp: 18.09.2025 r.).
[13] Scissors, D. (2024). China’s Global Activity: Building Grabs the Spotlight from Owning. American Enterprise Institute. http://www.jstor.org/stable/resrep61696 (dostęp: 18.09.2025 r.).
[14] Landry, David G. 2018. The Risks and Rewards of Resource-for-Infrastructure Deals: Lessons from the Congo’s Sicomines Agreement. Working Paper No. 2018/16. China Africa Research Initiative, School of Advanced International Studies , Johns Hopkins University, Washington, DC.
[15] https://eiti.org/blog-post/sicomines-how-eiti-drc-helped-secure-4-billion-additional-revenue (dostęp: 18.09.2025 r.).
[16] https://www.ecofinagency.com/mining/0705-45482-drc-chinese-investments-in-infrastructure-now-tied-copper-prices (dostęp: 18.09.2025 r.).
[17] https://africanminingmarket.com/stage-two-dewatering-of-the-kakula-mine-has-commenced-on-schedule/23698/ (dostęp: 18.09.2025 r.).
[18] https://www.ecofinagency.com/mining/2105-45524-top-chinese-copper-miner-zijin-mining-to-ramp-up-output-in-the-drc (dostęp: 18.09.2025 r.).
[19] https://www.reuters.com/markets/commodities/chinas-cmoc-boosts-cobalt-output-congo-mines-despite-export-ban-2025-04-08/ (dostęp: 18.09.2025 r.).
[20] https://www.ecofinagency.com/news-industry/0807-47614-165-million-chinese-smelter-to-deepen-chinas-grip-on-drc-s-copper (dostęp: 18.09.2025 r.).
[21] https://eng.yidaiyilu.gov.cn/p/06H25466.html (dostęp: 18.09.2025 r.).
[22] https://www.ecofinagency.com/news-industry/0807-47614-165-million-chinese-smelter-to-deepen-chinas-grip-on-drc-s-copper (dostęp: 18.09.2025 r.).
[23] https://www.hks.harvard.edu/centers/carr-ryan/publications/chinas-illegal-mining-operations-democratic-republic-congo (dostęp: 25.09.2025 r.).
[24] https://www.reuters.com/markets/deals/congos-gecamines-offers-1-mln-block-chinese-deal-with-cobalt-miner-chemaf-2024-11-22/ (dostęp: 18.09.2025 r.).
[25] https://www.reuters.com/markets/deals/chinas-norinco-sweetens-bid-congo-copper-mines-deal-stalls-sources-say-2025-02-21/ (dostęp: 18.09.2025 r.).
[26] https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-03-21/trafigura-backed-congo-cobalt-miner-scraps-sale-to-chinese-firm (dostęp: 18.09.2025 r.).
[27] https://carnegieendowment.org/research/2025/03/can-the-drc-leverage-us-china-competition-over-critical-minerals?lang=en (dostęp: 25.09.2025 r.).
[28] https://apnews.com/article/congo-chinese-citizens-sentenced-illegal-mining-665da382520d31cfe394b723c308b5c5 (dostęp: 18.09.2025 r.).
[29] https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/congo-s-mineral-curse-fuels-us-china-rivalry
[30] https://www.hks.harvard.edu/centers/carr-ryan/publications/chinas-illegal-mining-operations-democratic-republic-congo (dostęp: 25.09.2025 r.).
[31] Wang, Haijie & Konda, Jordy. (2025). Chinese Mining FDI in DRC: Opportunities, Challenges, and Geopolitical Dynamics. Modern Economics & Management Forum. 6. 383. 10.32629/memf.v6i3.4016.
