Certyfikacja biometanu – implementacja prawa unijnego w Polsce

Europejski Zielony Ład, którego jednym z kluczowych elementów jest pakiet „Fit for 55”, zobowiązuje państwa członkowskie do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku (w porównaniu z poziomem z 1990 r.). W tym procesie szczególne znaczenie zyskuje biometan – jedno z najważniejszych paliw odnawialnych wspierających europejską transformację energetyczną.

Rosnąca rola biometanu wynika zarówno z polityki klimatycznej Unii Europejskiej, jak i z potrzeby uniezależnienia się od paliw kopalnych. Jednocześnie należy mieć pewność, iż wykorzystanie biometanu jest faktycznie korzystne dla środowiska naturalnego, nie powoduje jego nadmiernej eksploatacji i generuje znacząco niższą emisję gazów cieplarnianych (GHG) niż w przypadku stosowania paliw kopalnych. Aby biometan mógł zostać zaklasyfikowany jako OZE, musi być certyfikowany zgodnie z przepisami unijnymi – m.in. dyrektywami RED II i RED III – poprzez spełnienie kryteriów zrównoważonego rozwoju (KZR) i wymagań dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Wdrożenie dyrektyw RED II i RED III w Polsce – stan obecny

Kluczowym aktem prawnym wdrażającym dyrektywy RED w Polsce jest ustawa o biopaliwach i biokomponentach z 2006 r., z nowelizacją w 2025 roku. Nowelizacja ta:

• rozszerzyła definicje i obowiązki na producentów biogazu i biometanu,
• nałożyła obowiązek stosowania uznanych systemów certyfikacji,
• umożliwiła zaliczanie certyfikowanego biometanu do realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego (NCW),
• zaostrzyła wymagania w zakresie redukcji emisji GHG.

Dlaczego certyfikacja biometanu jest konieczna?

Certyfikacja biometanu to formalny proces potwierdzający, iż paliwo:

• pochodzi z odnawialnych surowców i spełnia kryteria KZR,
• osiąga wymaganą redukcję emisji GHG względem paliw kopalnych,
• może być zaliczone do realizacji celów OZE (np. NCW),
• kwalifikuje się do krajowych i unijnych mechanizmów wsparcia finansowego,
• może być legalnie eksportowane i wykorzystywane w państwach UE jako odnawialne paliwo.

Bez ważnej certyfikacji biometan nie może być uwzględniany w krajowych celach klimatycznych ani sprzedawany jako biopaliwo.

Kto jest zobowiązany do certyfikacji?

Zgodnie z wymaganiami dyrektywy RED III oraz polskimi przepisami (nowelizacja ustawy o biopaliwach z 2025 r.), certyfikacja jest obowiązkowa dla wszystkich ogniwa w łańcuchu dostaw biometanu, tzn. dla:

• producenta biometanu, który chce zatłaczać go do sieci gazowej lub sprzedawać jako paliwo,
• dostawców surowców:
  • miejsc powstawania odpadów, rolników – nie ma obowiązku certyfikacji, są audytowani jako dostawcy do FGP (first gathering point – czyli pierwszy punkt zbiórki),
  • firm handlujących surowcami, tzn. kupujących od certyfikowanych dostawców i sprzedających bez przetwarzania.
• operatorów logistyki – transport, magazynowanie, skraplanie, regazyfikacja,
• podmiotów handlujących biometanem,
• odbiorców końcowych, np. zakładów produkcyjnych, które chcą wykazać wykorzystanie OZE.

Brak certyfikacji choćby jednego podmiotu w łańcuchu skutkuje dyskwalifikacją całej partii biometanu jako paliwa odnawialnego.

Na jakim etapie planować certyfikację?

Proces certyfikacji warto planować już na etapie projektowania instalacji. najważniejsze decyzje wpływające na możliwość uzyskania certyfikatu i produkcji biometanu według KZR to:

• wybór rodzaju surowców (rolnicze, odpadowe, pozostałości) i zabezpieczenie w kontraktach z dostawcami, iż przedmiotem obrotu będą surowce posiadające poświadczenie spełnienia KZR (dokument POS – Proof of Sustainability, deklaracja własna),
• organizacja logistyki i transportu,
• parametry technologiczne wpływające na emisję GHG,
• sposób dokumentowania danych.

Wczesne zaplanowanie certyfikacji pozwala uniknąć kosztownych zmian w przyszłości oraz ułatwia przygotowanie do audytu.

Kto certyfikuje?

W Polsce głównym systemem certyfikacyjnym dla biometanu jest KZR INiG – uznany przez Komisję Europejską za dobrowolny system certyfikacyjny zgodny z dyrektywami RED I, RED II oraz RED III. Lista systemów uznanych przez KE opublikowana jest na tej stronie. W ramach KZR INiG funkcjonuje szereg jednostek certyfikujących, ich dane są dostępne na tej stronie internetowej i to audytorzy jednostek certyfikujących prowadzą audyty u przedsiębiorców. Zadaniem systemu jest natomiast rozwijanie dokumentacji, prowadzenie nadzoru, szkoleń itp.

Jak wygląda proces certyfikacji?

Certyfikacja w ramach systemu KZR INiG obejmuje następujące kroki:

• Wdrożenie wymagań KZR INiG – przygotowanie dokumentacji (bilans masy, dane o GHG, informacje o surowcach).
• Zgłoszenie do systemu KZR INiG i podpisanie umowy z jego administratorem.
• Zgłoszenie do jednostki certyfikującej (lista dostępna na stronie systemu).
• Określenie zakresu certyfikacji – zgodnie z rolą w łańcuchu (np. BG – produkcja biogazu, BM – produkcja biometanu, TR – handel, FGP – pierwszy punkt zbiórki).
• Audyt – zarówno na miejscu, jak i dokumentacyjny; w przypadku FGP również audyt dostawców.
• Ocena i wydanie certyfikatu przez jednostkę certyfikującą.
• Publikacja certyfikatu w rejestrze. Przygotowanie dokumentacji jest kluczowym elementem procesu certyfikacji.

Przedsiębiorca jest zobowiązany do przygotowania i wdrożenia zgodnie z wymaganiami systemu procedur dotyczących m.in. następujących zagadnień:

• identyfikacja i ewidencja surowców wsadowych (źródła i rodzaj biomasy, np. odpady, rośliny energetyczne),
• dowody na pochodzenie i legalność surowców,
• procedury zarządzania partiami surowców i produktów z zachowaniem ich statusu KZR,
• dokumentacja przepływu materiałów: od przyjęcia surowca, przez fermentację, po oczyszczanie do biometanu i jego wydanie/zużycie,
• kalkulacja emisji gazów cieplarnianych na podstawie wzorów i danych z KZR INiG,
• informacje na temat sposobu wykorzystania biometanu (energia, transport, surowiec itd.).

Dokumentacja systemowa KZR INiG zawiera szczegółowe wymagania dla wszystkich rodzajów podmiotów – od rolników po operatorów sieci gazowych – oraz wytyczne dla audytorów. Jest ona dostępna na stronie systemu.

Korzyści z certyfikacji biometanu

Dla przedsiębiorców certyfikacja oznacza:

• możliwość udziału w rynku OZE i korzystania ze wsparcia,
• legalny eksport biometanu do innych państw UE,
• wzmocnienie wiarygodności i przewagi konkurencyjnej,
• wzrost wartości dodanej paliwa.

Redukcja emisji GHG – co to oznacza?

Poziom redukcji emisji GHG pokazuje, o ile procent mniej emisji CO2 (i innych gazów cieplarnianych) powstaje w całym cyklu życia biopaliwa (czyli np. biometanu) w porównaniu do paliwa kopalnego, które ono zastępuje – np. gazu ziemnego czy diesla. W zależności od użytych substratów biometan może mieć różny poziom emisji GHG. Ważne jednak, aby spełnił minimalny próg redukcji emisji GHG. Jego wysokość uzależniona jest od daty uruchomienia instalacji i zastosowania biometanu (65%, 70%, 80%).

Końcowe wykorzystanie biometanu jest zależne od poziomu emisji przypisanego do danej partii paliwa, gdyż dla różnych zastosowań ustalone są różne poziomy redukcji emisji GHG, np. przy wykorzystaniu biometanu jako paliwa transportowego (CNG, LNG) należy wykazać redukcję emisji GHG na poziomie 65%, a do wytwarzania wodoru – na poziomie 80% w stosunku do odpowiednika kopalnego. Wysokość odpowiednika kopalnego podana jest w dyrektywie RED III, np. w przypadku zastosowania w transporcie wynosi on 94 g CO2eq/MJ. Należy pamiętać, iż emisja GHG w cyklu życia biometanu nie jest tym samym co ślad węglowy.

Te dwie metodyki wyznaczania emisji GHG różnią się istotnie i wartości wyznaczone w ramach obliczania śladu węglowego nie mogą być przedkładane do wykazania spełnienia kryterium emisji GHG w ramach kryteriów zrównoważonego rozwoju.

Certyfikacja biometanu niezbędna

Certyfikacja biometanu to niezbędny element jego funkcjonowania jako paliwa odnawialnego w ramach unijnej i krajowej polityki klimatycznej. Pozwala na weryfikację zgodności z kryteriami zrównoważonego rozwoju, dokumentowanie redukcji emisji oraz korzystanie ze wsparcia. Proces certyfikacji – mimo swojej złożoności – staje się nie tylko obowiązkiem, ale też narzędziem budowy przewagi konkurencyjnej. W obliczu transformacji energetycznej i rosnącej roli gazów odnawialnych biometan certyfikowany zgodnie z dyrektywą RED III stanie się jednym z filarów dekarbonizacji polskiej i europejskiej gospodarki.

Chcesz wiedzieć więcej? Czytaj magazyn Rynek Biogazu i Biometanu:

Tekst: Marta Dobrzańska, System KZR INiG