Bożena Ratter: Zginęli "wskutek egoizmu zachodu i zdrady wschodu"

solidarni2010.pl 1 dzień temu

Felietony

Bożena Ratter: Zginęli „wskutek egoizmu zachodu i zdrady wschodu”

data:11 sierpnia 2025 Redaktor: Anna

W Powstaniu Warszawskim brali udział lekarze wszystkich specjalizacji, oczywiście najbardziej pożądani byli chirurdzy, mieli najwięcej do zrobienia. Ulica Freta 10 to miejsce, w którym niemieccy oprawcy rozstrzeliwali wyprowadzonych ze szpitala lekarzy i pacjentów.

Niektórzy chirurdzy operowali po 2-3 doby bez przerwy, to się wydaje nieprawdopodobne ale tak było. „Miałam zajęcia na 24 godziny, operowałam na maskach samochodów, przy świeczkach - wspomina pani doktor” w filmie „Powstanie i medycyna”. To opowieść o ludzkiej solidarności i poświęceniu służby zdrowia. „Lubiłam konkretną robotę, zaczęłam odwiedzać szpitale. Wreszcie trafiłam na Chmielną 28, przyjęła mnie dr Janina Krzyżanowska . Szpital był w hoteliku – domu lekkich obyczajów, doskonale nadającym się na szpital ponieważ miał niezbędne wyposażenie, łóżka, pościel. W każdej wolnej chwili ścierałam krew na schodach, nie mogłam znieść, iż ludzie deptali po niej” –wspomina sanitariuszka.

Z kolejnym dniem powstania było gorzej, bombardowane szpitale, przenoszenie rannych do nowych pomieszczeń, leki na wyczerpaniu, brak opatrunków, „odcięci od dostaw a tylko rannych przybywało, a jak dochodzi do tego brak wody, to klęska”. Bezradność wobec pacjentów rannych powtórnie wskutek bombardowania szpitala, przygniecionych gruzem, poparzonych. Przeprawa z lżej rannymi kanałami do chwilowo bezpieczniejszych dzielnic.

Sanitariuszka Halina Wołłowicz została ciężko ranna ostatniego dnia powstania, w parku Dreszera. Odzyskała przytomność opatrywana przez lekarza oddziału, radzieckiego jeńca, który trafił do niewoli niemieckiej. Pracował w szpitalu Ujazdowskim skąd został wykradziony przez żołnierzy AK i w ten sposób trafił do oddziału Haliny. Gruzin z pochodzenia, wspaniały, dzielny człowiek i lekarz, wielki przyjaciel powstańców. Halina pozostawiona jako ciężko ranna, cudem uniknęła śmierci w piwnicy, którą niemieccy żołnierze szabrowali i w niej dobijali rannych. Uratował ją starszy Niemiec, miał córkę w jej wieku, przyprowadził sanitariuszki, między innymi Małgorzatę, bohaterkę piosenki „Sanitariuszka Małgorzata”, by zabrały ją w bezpieczne miejsce. Niestety, nie miał szczęścia lekarz, Gruzin, po zakończeniu wojny został zesłany przez tzw. „wyzwolicieli” na 18 lat ciężkiego, sowieckiego łagru.

Powstanie Warszawskie przeżyła również Pani Janina Kubica – lekarz w Michalinie, do którego przywożono rannych z powstania. Pani doktor przeprowadzała tam amputacje. Gdy po ciężkim dniu usiadła przed budynkiem zobaczyła swojego sanitariusza, który z prześcieradłem rąk i nóg szedł pochować te szczątki. Każdy szczątek osobno, bo jak wyjaśnił, po śmierci człowiek zmartwychwstaje i gdzie oni będą szukać rąk i nóg w takim tłoku, musi oddzielnie chować.

U wylotu ul. Mokotowskiej i pl. Zbawiciela znajdowała się powstańcza barykada, w tym rejonie walczył Batalion Ruczaj a w nim ciotka śp. Barbary Butler-Błasińskiej, Hanka, ps. Sarna. Przy pl. Zbawiciela znajdowała się komenda pogotowia harcerek i internat harcerski przygotowany na potrzeby szpitala polowego, obok przy ul Marszałkowskiej kolejny szpital harcerski. W tym miejscu pełniła też służbę rodzona siostra matki p. Barbary, podharcmistrz Aniela Butler-Kowalska, ps. Janka. 4 sierpnia ciotka miała dyżur w szpitalu. To tego dnia Niemcy kazali harcerkom oraz mieszkańcom kamienic wyjść na podwórze i zorganizowali z nich żywą tarczę , pędząc przed czołgami do barykady. Prawie wszyscy zginęli.

Eugeniusz Ajski, ps. „Kotwa” przeżył powstanie w miejscu, w którym mieszkał, na Mokotowie. Walczył o upamiętnienie uczestników powstania, którzy zginęli „wskutek egoizmu zachodu i zdrady wschodu”. Jest twórcą 10 pomników związanych z Powstaniem Warszawskim. Ostatnim z nich była Kotwica ustawiona na Kopcu Czerniakowskim. Pomniki stawiane były w miejscu zroszonym krwią mieszkańców Warszawy i przybyłych im na pomoc, którym droga była wolna Polska. Pomnik pułku AK "Baszta", powstał społecznie, stoi w miejscu powstańczego cmentarza.

Ciała zamordowanych przez okupanta wkładano na tym placu do grobu wraz z buteleczką z danymi na karteczce, by po wojnie wszystkie ciała ekshumować i pochować na cmentarzu na Powązkach. Pan Eugeniusz upamiętnił bohaterów powstania również w albumie, zdjęciami twarzy, nie zawsze dobrej jakości, niektóre wykonywane były podczas ekshumacji. A gdy zabrakło zdjęcia, rysował z pamięci twarz pięknej łączniki, w której kochali się wszyscy chłopcy z jego oddziału.

Modlitwa za zmarłych w Warszawie –Kazimierz Wierzyński

Wieczne odpoczywanie
Racz im dać, Panie,
Na Powązkach, na placach, na skwerach,
Pod ruinami domów,
W zasypanych piwnicach,
Tam gdzie kto padł,
Gdzie umierał.

Ofiaruj spokój im zaświatowy
I na mogiły pośpiesz z pomocą,
Bo trzeba było z miejsca na miejsce,
Spod trotuaru pod kamień grobowy,
Już uleżałe przenosić głowy
I sen ich naruszać nocą.

Wyróżnij nieznanych i bezimiennych
Światłem, które wieczyście połyska,
Bo cóż im z ludzkiej, doczesnej pamięci,
Kiedy pod krzyżem i hełmem pośnięci
Nie mają choćby nazwiska.

Niech serce twoje ich wynagrodzi
I od najbliższych odejść pomaga,
Bo matkom, co kładły im bandaż na skroni,
Szeptali wargą stygnącą w agonii,
Jak miłość i jak zaklęcie:
Mokotów, Praga,
Okęcie.

Odbierz im rany, pozwól zapomnieć
O nocach w męce i dniach bez ratunku,
Bo gdy pod ścianą rozbitych szpitali
Marli bez wody i opatrunku.

Bożena Ratter

Idź do oryginalnego materiału