Bilans dekady z Funduszami UE. Wielkopolska zamknęła WRPO 2014–2020

Choć dziś uwaga skupia się głównie na nowej perspektywie finansowej 2021–2027, równolegle trwały intensywne prace nad rozliczeniem poprzedniego programu. Ostatnie konkursy WRPO zakończono w 2023 roku, a kolejne miesiące poświęcono analizom i rozliczeniom projektów. Zatwierdzone właśnie sprawozdanie końcowe trafi jeszcze do Komisji Europejskiej, jednak już teraz samorząd województwa podsumowuje efekty minionych lat.

W ramach WRPO 2014–2020 zrealizowano 3 843 projekty o łącznej wartości około 4,1 mld euro, z czego 2,6 mld euro stanowiło wsparcie unijne. Największe środki przeznaczono na transport, rozwój przedsiębiorczości, czystą energię oraz infrastrukturę związaną z kapitałem ludzkim. Istotną część budżetu pochłonęły również działania społeczne – aktywizacja zawodowa, włączenie społeczne i edukacja.

Jak podkreślają władze regionu, liczby robią wrażenie, ale jednocześnie pokazują ogromne zapotrzebowanie na środki rozwojowe. W wielu konkursach wartość składanych wniosków wielokrotnie przewyższała dostępne alokacje. To potwierdza, iż fundusze europejskie realnie napędzały rozwój Wielkopolski, choć potrzeby mieszkańców i samorządów pozostają przez cały czas bardzo duże.

Program miał wyraźnie lokalny i kompleksowy charakter. Była to już druga perspektywa unijna w pełni zarządzana na poziomie regionalnym i pierwsza w Wielkopolsce o formule wielofunduszowej, łączącej środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Oznaczało to równoległą realizację inwestycji infrastrukturalnych i projektów społecznych.

Szczególny nacisk położono na rozwój lokalny. Wprowadzono Zintegrowane Inwestycje Terytorialne w aglomeracjach poznańskiej i kalisko-ostrowskiej oraz Obszary Strategicznej Interwencji w subregionach Piły, Leszna, Konina i Gniezna. Dzięki temu zrealizowano 1 745 projektów, z czego zdecydowana większość na obszarach wiejskich – znacznie powyżej pierwotnie zakładanych wskaźników.

Wdrażanie programu przypadło na wyjątkowo trudny okres. Pandemia COVID-19 oraz wojna w Ukrainie wymusiły elastyczne podejście do zarządzania funduszami. W ramach instrumentu REACT-EU uruchomiono dodatkowe środki, które w pierwszej kolejności trafiły do szpitali, a następnie do przedsiębiorców i samorządów. Program został też dostosowany do potrzeb wsparcia uchodźców z Ukrainy.

Wśród głównych inwestycji WRPO znalazły się projekty o znaczeniu ponadregionalnym. Jednym z nich była budowa Wielkopolskiego Centrum Pediatrii w Poznaniu – nowoczesnego szpitala dziecięcego, na który region czekał ponad 15 lat. Ogromne środki przeznaczono również na transport kolejowy, w tym modernizację linii Poznań–Piła, która skróciła czas przejazdu o 40 minut. Łącznie wsparcie objęło 111 km linii kolejowych oraz zakup i modernizację taboru.

Równolegle inwestowano w drogi, obwodnice, komunikację publiczną i infrastrukturę rowerową. Setki kilometrów nowych tras, węzły przesiadkowe i niskoemisyjne autobusy realnie zmieniły codzienne nawyki transportowe mieszkańców regionu.

Znaczącym beneficjentem programu była także gospodarka. Z różnych form wsparcia skorzystało około 7,6 tys. przedsiębiorców – od pożyczek, przez instrumenty zwrotne, po dotacje dla start-upów i innowacyjnych firm. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych przykładów jest poznańska spółka, która przy wsparciu UE stworzyła pierwszą polską bioniczną protezę stopy, wykorzystywaną dziś także poza granicami kraju.

Fundusze europejskie miały również bezpośredni wpływ na jakość życia mieszkańców. Inwestowano w edukację, centra kształcenia praktycznego, badania i rozwój, kulturę oraz rewitalizację mniejszych miast. Dzięki temu wiele zaniedbanych przestrzeni odzyskało nowe funkcje społeczne i kulturalne. Nie zabrakło też projektów środowiskowych, od kanalizacji i oczyszczalni ścieków, przez termomodernizacje, po instalacje fotowoltaiczne na domach prywatnych.

Silnym filarem programu były działania społeczne. Wielkopolska stała się jednym z liderów w rozwoju środowiskowych form wsparcia dla seniorów, osób z niepełnosprawnościami, osób w kryzysie bezdomności czy zmagających się z problemami psychicznymi. Równolegle rozwijano opiekę żłobkową i przedszkolną oraz programy zdrowotne obejmujące profilaktykę i rehabilitację.