1 tydzień temu
Opis stanu faktycznego
M.W. został obwiniony o wykroczenia z art. 54 KW, art. 431 ust. 1 ustawy z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2151; dalej: AlkU), art. 141 KW, art. 65a KW i art. 65 § 2 KW.
Sąd Rejonowy w R. wyrokiem nakazowym z 13.7.2020 r., II W 354/20, przyjmując na podstawie zebranych dowodów, iż okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości uznał obwinionego M.W. za winnego popełnienia zarzuconych mu wykroczeń, przy czym przyjął, iż czyn wyczerpał dyspozycję art. 54 KW w zw. z § 18 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 19.4.2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 697; dalej: OgrEpidemiiR20(3)) i za to na podstawie art. 65a KW w zw. z art. 9 § 2 KW wymierzył mu łącznie karę 800 zł grzywny.
Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez strony postępowania i uprawomocnił się 20.8.2020 r.
Kasację na korzyść obwinionego, zaskarżając wyrok w całości, wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, który zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie prawa materialnego, tj. art. 54 KW w zw. z § 18 ust. 1 OgrEpidemiiR20(3).
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w R. w całości.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść, uchylił wyrok Sądu Rejonowego w Radomsku w całości i uniewinnił M.W. od popełnienia czynów z art. 54 KW i art. 65a KW, natomiast w kwestii czynów z art. 431 ust. 1 AlkU, art. 141 KW i art. 65 § 2 KW umorzył postępowanie z uwagi na przedawnienie karalności.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego wniesiona przez Rzecznika Praw Obywatelskich kasacja okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
Zgodnie z przepisem art. 54 KW, kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 zł albo karze nagany. Konstrukcja tego przepis ma charakter blankietowy, tj. sam przepis nie określa w sposób wyczerpujący znamion zabronionego zachowania, ale odsyła do innych przepisów, które regulują zasady i sposób zachowania się w miejscach publicznych (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8.7.2003 r., P 10/02, Legalis). Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w odniesieniu do wymagań wiążących się ze stosowaniem art. 54 KW „Sądy, stosując ten przepis, powinny zawsze badać, czy organ stanowiący przepisy porządkowe działał na podstawie ustawy i w granicach upoważnień ustawowych. Wymierzanie kary na podstawie art. 54 KW jest możliwe tylko wtedy, gdy naruszone przepisy porządkowe nie wykraczają poza granice upoważnienia ustawowego. Sądy, stosując art. 54 KW, mają również obowiązek badać czy przepisy porządkowe, do których odsyła analizowany przepis, są zgodne z Konstytucją RP, a w szczególności czy zostały one ustanowione zgodnie z konstytucyjnymi zasadami stanowienia aktów podstawowych”.
W rozpoznawanej sprawie M.W. przypisano m.in. popełnienie wykroczenia z art. 54 KW z związku z § 18 ust. 1 pkt 2 OgrEpidemiiR20(3).
Dokonując oceny, z perspektywy powyższych kryteriów, sformułowanego w § 18 ust. 1 pkt 2 OgrEpidemiiR20(3) obowiązku zakrywania ust i nosa, w wymienionych tym przepisem miejscach ogólnodostępnych, zwrócić należy uwagę, iż podstawą prawną wydania rozporządzenia Rady Ministrów były przepisy ustawy z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 924; dalej: ZapobChoróbU), tj. art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-12 ZapobChoróbU, które nie upoważniały Rady Ministrów do wprowadzania nakazu zakrywania ust i nosa osób przebywających w miejscach ogólnodostępnych.
Zachowanie M.W. nie wypełniało znamion wykroczenia z art. 54 KW.
M.W. uznany został także za winnego popełnienia wykroczenia z art. 65a KW. Znamieniem tego wykroczenia jest m.in., by efektem niewykonywania poleceń funkcjonariusza Policji było uniemożliwienie lub istotne utrudnienie mu wykonania czynności służbowej. Tymczasem, co wprost wynika z opisu czynu przypisanego w tym zakresie obwinionemu, Sąd Rejonowy takiego ustalenia nie powziął i nie odzwierciedlił tego w tym opisie. W tej sytuacji wobec braku wypełnienia przez M.W. znamion wykroczenia z art. 65a KW, nie było możliwości przypisania mu jego sprawstwa.
Sąd Rejonowy wydając wyrok nakazowy powołał się na art. 93 § 1 i 2 KPW podnosząc, iż czyni to przyjmując na podstawie zebranych dowodów, iż okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości.
Przepis art. 93 § 2 KPW stanowi, iż orzekanie w postępowaniu nakazowym może nastąpić, o ile okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości. Rozstrzyganie na posiedzeniu bez udziału stron, będzie więc możliwe tylko wtedy, gdy ów brak wątpliwości ma oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym.
Przesłanka ta w rozważanej sprawie nie została spełniona, na co wskazują następujące okoliczności. Z notatki urzędowej sporządzonej przez funkcjonariusza Policji wynika, iż M.W. podczas interwencji mimo obowiązku podania danych osobowych odmówił ich podania. Z kolei przesłuchany w charakterze świadka drugi funkcjonariusz Policji zeznał, iż M.W. w trakcie interwencji: „Nie chciał podać swoich danych osobowych, jak i również miejsca zamieszkania. Mężczyzna oświadczył, iż nie poda danych, nie podając przyczyny, dlaczego tych danych nie poda. Po chwili jednak podał dane”. Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, okoliczności czynu i wina obwinionego budzą więc wątpliwości, zatem w świetle tych okoliczności należało skierować sprawę na rozprawę w celu przeprowadzenia postępowania dowodowego i wyjaśnienia wszystkich istotnych dla merytorycznego rozstrzygnięcia okoliczności. W tym stanie rzeczy, w świetle dowodów wskazanych we wniosku o ukaranie, nie można było, bez bezpośredniego przeprowadzenia dowodów uznać, iż okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości. Sąd Rejonowy w R. rażąco naruszył zatem przepis art. 93 § 2 KPW, co mogło mieć jednocześnie istotny wpływ na treść zapadłego wyroku, bowiem nie można wykluczyć, iż po przeprowadzeniu rozprawy, zapadłoby inne, co do istoty, orzeczenie.
Za skarżącym należy wskazać, iż Sąd Rejonowy zaskarżonym wyrokiem wymierzył obwinionemu, za pięć przypisanych mu wykroczeń, łącznie karę 800 zł grzywny w granicach zagrożenia określonego w przepisie przewidującym najsurowszą karę. Orzeczona kara grzywny jest więc jedyną wymierzoną za kilka wykroczeń, a zatem jednocześnie za każde z nich. Oznacza to, iż uchylenie wyroku co do jednego z przypisanych wykroczeń ma znaczenie dla całego rozstrzygnięcia o karze, skoro rozstrzygnięcie to zawiera dolegliwość odnoszącą się do wszystkich przypisanych zachowań.
W realiach niniejszej sprawy uchylenie wyroku i uniewinnienie obwinionego od popełnienia czynu z art. 54 KW w zw. z § 18 ust. 1 pkt 2 OgrEpidemiiR20(3) i czynu z art. 65a KW oraz uchylenie wyroku skutkuje wyeliminowaniem z obrotu prawnego niezbędnych rozstrzygnięć.
Wszystkie czyny zarzucone M.W., miały być popełnione 25.4.2020 r. Zgodnie z treścią art. 45 § 1 KW karalność wykroczenia ustaje, o ile od czasu jego popełnienia upłynął rok; o ile w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu. Przedawnie karalności wymienionych czynów nastąpiło więc 25.4.2023 r.
Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy aż prosi o przywołanie art. 41 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, iż każdemu zapewnia się wolność osobistą. Dodatkowo ochrona ta jest wzmocniona treścią art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, z którego wynika, iż ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Nie budzi wątpliwości, iż § 18 ust. 1 pkt 2 OgrEpidemiiR20(3) sformułowany w akcie prawnym niższej rangi niż ustawa, nie spełniał w związku z powyższym pierwszego z tych warunków. W tej sytuacji wskazane rozporządzenie, naruszało regulację art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji RP, co z kolei uprawnia do twierdzenia, iż nie mogło być źródłem obowiązków dla obywateli i wobec tego podstawą do ukarania za niestosowanie się do obowiązków w nim wyrażonych, ponieważ nie mogło tworzyć podstawy prawnej do wypełnienia zakresem normy sankcjonowanej art. 54 KW i stanowić podstawy do ponoszenia odpowiedzialności za to wykroczenie.
Wyrok Sądu Najwyższego z 18.12.2024 r., V KK 528/24, Legalis
