Aparat bezpieczeństwa w powiecie kętrzyńskim w latach 1945 – 1956

4 tygodni temu

Pracownicy Centrum Biblioteczno – Kulturalnego Powiatu Kętrzyńskiego, (CBK,) zapraszają miłośników przeszłości ziemi kętrzyńskiej na kolejne spotkanie, które odbędzie się w sobotę 29 marca o godz. 11.00 w siedzibie CBK przy ul. Pocztowej 11 w Kętrzynie. Tematem prelekcji, którą poprowadzi dr Krzysztof Kierski z olsztyńskiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej, będzie „Aparat bezpieczeństwa w powiecie kętrzyńskim w latach 1945 – 1956”. Druga część prelekcji „Aparat bezpieczeństwa w powiecie kętrzyńskim w latach 1957 – 1990” zaplanowana jest jesienią br.

Zamieszczone fotografie pokazują kolejne siedziby Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP), który od 1956 r. zmienił nazwę na Służba Bezpieczeństwa (SB). Pierwsza siedziba (lata 1945 – 1949) mieściła się w budynku przy ul. Pocztowej 6, druga (lata 1950 – 1960) w budynku przy ul. Mielczarskiego 5. Oba są w tej chwili budynkami mieszkalnymi. Trzecia siedziba (lata 1960 – 1990) mieściła się w budynku przy ul. Wojska Polskiego 5, w którym w tej chwili znajduje się Komenda Powiatowa Policji.

Poniżej zdjęć opublikowane są sprawozdania za rok 1947 ówczesnego pełniącego obowiązki kierownika PUBP, porucznika Zygmunta Królikowskiego do szefa Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Olsztynie. Materiały z Instytutu Pamięci Narodowej opracował niżej podpisany, dodając w nawiasach kwadratowych (kursywą) stosowne objaśnienia, w tym obecne nazwy miejscowości na terenie powiatu kętrzyńskiego. Zachowano w miarę oryginalną pisownię, poprawiając ewidentne błędy, jak również w różnych odmianach wyrazy „Niemcy” napisano dużą literą (w wielu dokumentach z tamtego okresu wyraz ten pisano małą literą).

Sprawozdania miesięczne za 1947 r. porucznika Zygmunta Królikowskiego, p.o. kierownika PUBP Kętrzyn do szefa WUBP Olsztyn:

Raport z 27 I 1947r. za okres 28 XII 1946 – 27 I 1947

Ogólny stan pracowników 37 osób i pełnomocnik WUKPP i W na pow. Kętrzyn [był to Rosjanin z NKWD – przyp. TK].
Stan pracowników na 28 I – 44 osoby (w tym 4 kontraktowe: 1 lekarz, 1 siostra zabiegowa i 2 sprzątaczki).
Sytuacja społeczno – polityczna
Sytuacja społeczno – polityczna w naszym powiecie w ostatnim sprawozdaniu legła dużej poprawie. Większość ludności, która była złych przekonań i źle nastawiona do obecnego Rządu Jedności Narodowej zrozumiała cel i dążenie Rządu, przestała słuchać ciągłej szeptanej propagandy antyrządowej a zajęła się pracą, wierząc w to, iż Rząd Jedności Narodowej dąży do polepszenia bytu każdego obywatela. pozostało pewna część repatriantów z Wileńszczyzny, która ciągle rozsiewa i podchwytuje wrogą propagandę, wrogo nastawia się do obecnego Rządu, stara się wpajać w poszczególnych obywateli , iż Polska zostanie 17 republiką, zostaną stworzone kołchozy, iż Rządy te nie są polskie a są rosyjskie, iż od pierwszego kwietnia br. ma być zniesiona religia ze szkół i inne fałszywe pogłoski, starając się tym zniechęcić społeczeństwo do pracy i obecnego Rządu. Pogłoski te są rozsiewane wyłącznie przez pozostałych jeszcze i ukrytych członków PSL.

W kwestii przedwyborczej w końcu miesiąca grudnia i początku stycznia specjalnego zainteresowania wśród ludności nie było, w małym % ludność interesowała się wyborami, większa część natomiast specjalnie nie interesowała się, ale wrogo nastawiona również nie była. Wreszcie w ostatnich dniach tj. przed 10 stycznia dało się zauważyć duże zainteresowanie ludności w wyborach, która między sobą zaczęła politykować, jak ma się ustosunkować do wyborów, jak i na co głosować, sprawdzać się, czy są zapisani na listach, chętnie wysłuchiwać wieców, przeprowadzanych przez Blok Stronnictw tj. PPR, PPS i w mniejszej ilości SL, licznie dopisywali na zebraniach, ubiegali się wszyscy, aby nie byli pozbawieni prawa głosu, ogólnie sytuacja przedwyborcza była na dość dobrej stopie. PSL specjalnych przygotowań na naszym terenie przedwyborczych nie robiło. Jedynie w ostatnich dniach przedwyborczych rozwiesili kilka ulotek propagandowych w samym mieście Kętrzyn, jak również niektórzy aktywni członkowie w sposób tajny rozdawali po mieszkaniach jedynki, ale zabiegi te nic im nie pomogły, ponieważ partie PPR i PPS, oraz Urząd Bezpieczeństwa w dobrze i sprytnie opracowanym planie zorganizowały akcje wyborcze i uświadomiły społeczeństwo, tak, iż dla PSL został się zaledwie 1 %. W dzień wyborów [wybory do Sejmu Ustawodawczego odbyły się 19.01.1947r. i zostały sfałszowane – przyp. TK.], jak i po wyborach sytuacja polityczna była bardzo dobra, żadnych wystąpień, ani agitowań ze strony reakcji nie było, jak i też w tej chwili żadnych specjalnych narzekań, ani też nastawień co do odbytych wyborów nie ma.

PPR [Polska Partia Robotnicza – przyp. TK] – 621 członków (w okresie sprawozdawczym przybyło 216) ale brak jest dobrego organizatora, jak również sekretarza partii, który by mógł odpowiednio rozplanować pracę i rozwój. W dalszym ciągu sekretarz tow. Berkiewicz nie jest opanowanym w swoich występkach pod względem wódki, złe traktowanie i odnoszenie się do członków, jak to miało miejsce w dniu 21 stycznia 1947r. W sekretariacie lokalu partyjnego kiedy sekretarz wywołał awanturę z aktywnym członkiem egzekutywy tow. Kiliańczykiem, podczas czego chwycił go za gardło, wyrzucając za drzwi, a następnie dał rozkaz ORMO–wcowi, aby go pod karabinem wyprowadził na ulicę.

PPS [Polska Partia Socjalistyczna – przyp. TK] – 620 członków. W okresie sprawozdawczym przybyło dosyć dużo członków rekrutujących się z różnych środowisk, tak robotniczych a w szczególności inteligencji. Jest jedno charakterystyczne, iż PPS wciągając członków do partii nie liczyła się z tym, co to za człowiek i jakiego pochodzenia. Wciągnęli również dużo sympatyków a choćby i członków PSL. W większości PPS ustosunkowany do wyborów był dobrze. W małej liczbie było jednak wrogie nastawienie do jawnego głosowania, jak również ubolewali nad rozbijaniem PSL, (…) nie chcieli się zgodzić na całkowite komisje PPR-owskie, przez co były różne zawikłania .Do chwili obecnej przez wywiad i agenturę nie zdołano ujawnić łączności członków PPS z podziemiem. Są przypuszczenia, iż pewni członkowie są połączeni z PSL-em a tak samo z podejrzanymi członkami nielegalnych organizacji, ale pewnych danych do chwili obecnej ustalić nie jest możliwe. Pod członków tych została podstawiona odpowiednia agentura, która będzie mogła nas o jakichkolwiek przejawach zawiadamiać.

Stronnictwo Ludowe – 900 członków (do dnia 15 stycznia 1947r. przybyło 200)

PSL [Polskie Stronnictwo Ludowe – przyp. TK] – w końcu grudnia i początkach stycznia PSL zostało w dużej mierze rozbite, kilku członków zostało aresztowanych, którzy zostali skierowani pod sąd. Dużo również zdało legitymacje, a wielu jednak prezesów kół gminnych oficjalnie rozwiązało koła wraz ze swymi członkami, jak również kompromitując dane stronnictwo. W dzień wyborów PSL aktywności żadnej ani tez agitacji nie przeprowadzało. Wielu z nich bardziej aktywnych zostało zatrzymanych aresztem prewencyjnym inni natomiast aresztowani i oddani pod sąd, a pozostała część w ogóle nie pokazywała się. Ile w tej chwili PSL liczy członków trudno ustalić, ponieważ jest w całkowitym rozkładzie, zarządu kompletnego nie ma, ani też w lokalu swym nie zbiera się, zebrań żadnych nigdzie nie robią, wobec czego agentura nie jest w stanie wykazać ilości członków. Przypuszczalnie jest ich. ok. 50, natomiast sympatyków mają jeszcze pewien procent.

Więcej informacji – https://www.cbk.starostwo.ketrzyn.pl/2025/03/24/aparat-bezpieczenstwa-w-powiecie-ketrzynskim-w-latach-1945-1956/

Opracowanie Tadeusz Korowaj.

Idź do oryginalnego materiału