Przypowieść i przepowiednia o bezmyślności i bezduszności społeczeństw doby telewizji i social mediów

451 stopni Fahrenheita (tyt. oryg. Fahrenheit 451) – powieść antyutopijna Raya Bradbury’ego z 1953 roku. Akcja książki rozgrywa się w świecie, gdzie czytanie książek i krytyczne myślenie są zakazane. Powieść ta została w 2004 roku nagrodzona nagrodą „Retro Hugo” w kategorii najlepsza powieść.

Premiera pierwszej adaptacji filmowej miała miejsce w 1966 roku.

https://www.filmweb.pl/film/451+stopni+Fahrenheita-1966-1494

Film Equilibrium z 2002 roku był inspirowany fabułą powieści.

W 2018 roku premierę miała telewizyjna adaptacja powieści w reżyserii Ramina Bahraniego, wyprodukowana przez HBO

Tytuł książki oznacza temperaturę 451 stopni Fahrenheita (233 °C), w której, według fabuły książki, zaczyna się samozapłon papieru. Próby doświadczalne szacują tę wartość, w zależności od papieru, między 424 a 475 °F (218 – 246 °C)

Świat, który stworzył Bradbury, to świat przyszłości, w której wielką potęgą stają się Stany Zjednoczone, uważające się za jedno z najsilniejszych państw i prowadzące bezmyślną wojnę ze wszystkimi krajami świata, jednak w samych Stanach nie odczuwa się wojny. Wysoki poziom życia, jak również zaawansowana medycyna i technologia, a także domy zbudowane z niepalnych materiałów dają mieszkańcom poczucie bezpieczeństwa.

W tym świecie zakazana została wszelka literatura: nie wolno czytać książek ani ich posiadać. Ich usuwaniem zajmują się specjalnie wyszkoleni strażacy (w wyniku rozpowszechnienia się niepalnych domów nie muszą już gasić pożarów), a znalezione przez nich książki zostają spalone. Ludzie w wielkim stopniu są zmanipulowani przez media pokazujące w kolorowych barwach choćby największe katastrofy i klęski. Zachwiana została również wartość rodziny, bo żony nie martwią się o mężów, a dzieci są traktowane jak niepotrzebny ciężar. Uczniowie na zajęciach w szkołach uczą się tylko z filmów. Odreagowują w specjalnych „wesołych miasteczkach”, gdzie gabinet luster zastąpiony został tłuczeniem szyb, a samochodziki i karuzele – superszybkimi samochodami. Dorośli swój wolny czas poświęcają interaktywnemu programowi telewizyjnemu „Rodzinka”, gdzie mogą odgrywać swoją własną „rolę”, nie ruszając się z domu.

451 stopni Fahrenheita w zamierzeniu było książką nie tyle skierowaną przeciwko totalitaryzmowi, ale przeciwko telewizji jako narzędziu masowej indoktrynacji. Jak twierdził Bradbury, treść powieści była poświęcona przede wszystkim temu, „jak telewizja niszczy zainteresowanie czytaniem literatury” oraz „zamienia ludzi w debili” [turned into morons]. W opinii Bradbury’ego telewizja zasypuje ludzi bezużytecznymi informacjami, nie podając ich kontekstu

za: https://pl.wikipedia.org/wiki/451_stopni_Fahrenheita

————–

451 stopni bezmyślności

Siedemdziesiąt lat temu świat zobaczył książkę, której od razu chciał, ale nie zdążył spalić. Mówimy o wielkiej antyutopijnej powieści Raya Bradbury’ego „451 stopni Fahrenheita”, która przewidywała ścieżkę, po której będzie pędziła ludzkość. Tę pracę można – i należy – nazwać ostrzeżeniem, ale czy Bradbury’ego posłuchano?

Rozejrzyjcie się wkoło. Czy wasze dzieci was słyszą? A może mają słuchawkę w uchu? Czy mężowie i żony was słyszą? A może wpatrują się w ekran? Kim jest osoba w tym świecie prawdy, gdzie łącze prowadzi do łącza – i tak w nieskończoność? Zamiast prawdziwych ludzi są zdjęcia z sieci społecznościowych. Czym stała się osławiona tolerancja? Mniejszości jest coraz więcej i domagają się wolności i przywilejów. Ale to nie doprowadziło do równości – nie, doprowadziło do dyktatury mniejszości, która najpierw zniszczyła kulturę, a potem w zasadzie normalne życie.

Bradbury zrozumiał: kryzys cywilizacji zrodzi się z kryzysu kultury. Proces techniczny znacznie przewyższa rozwój moralny społeczeństwa. Ludzkość nie zmierza w stronę kwitnącej złożoności, ale wręcz przeciwnie, w stronę uproszczenia. Bradbury mylił się tylko w jednej kwestii, ale później się poprawił: „Jedyną zbrodnią gorszą od palenia książek jest ich nieczytanie”. Możesz przez cały czas wierzyć, iż wszyscy jesteśmy postępowi, mądrzy i indywidualni, ale powiedz mi, dlaczego dzieje się to, co się dzieje? Totalny upadek. To konsekwencja pomieszanego układu współrzędnych i braku holistycznego myślenia – tego co dała lektura.

Manifest czytelniczy został niedawno opublikowany w Lublanie. Autorzy zachęcają w nim do utrzymywania i rozwijania umiejętności głębokiego czytania. Są pewni, iż czytanie kształtuje nasze myślenie i zachowanie, a tym samym naszą przyszłość. W końcu „wojna jest tym, co dzieje się, gdy zawodzi język”. I dodaja: tylko książki dają nam wolność. Dlatego są niszczone – aby zamienić człowieka w niewolnika, zadowolonego ze swojej niewoli.

Bradbury walczył z takim społeczeństwem. I my musimy walczyć przeciwko takiemu społeczeństwu. Ten program to mały wkład we wspólną sprawę.

Autor: Płaton Biesiedin

Za: https://t.me/pbesedinreal/4217

Dodatek:

Manifest z Lublany dotyczący pogłębionego czytania

19 października 2023 |

Czterech badaczy zajmujących się czytaniem i publikowaniem, Anne Mangen z Uniwersytetu w Stavanger, Adriaan van der Weel z Uniwersytetu w Leiden, Andre Schüller-Zwierlein z Uniwersytetu w Regensburgu i Miha Kovač z Uniwersytetu w Lublanie, napisało dwa lata temu długi tekst na temat dlaczego choćby w epoce cyfrowej musimy utrzymywać umiejętność czytania na wyższym poziomie, czyli umiejętność czytania dłuższych i skomplikowanych tekstów książek. Tylko w ten sposób możemy zrozumieć złożone problemy i rozwiązać złożone problemy, w których tonie współczesny świat.

Na podstawie tego długiego tekstu powstał krótki tekst zatytułowany Manifest Lublanski na temat znaczenia czytania na wyższym poziomie, który został zaprezentowany w Lublanie 10 października 2023 r. na konferencji prasowej poprzedzającej rozpoczęcie Targów Książki we Frankfurcie, podczas której Słowenia jest tegorocznym gościem honorowym. Na arenie międzynarodowej została zaprezentowana 18 października 2023 r., pierwszego dnia Targów Książki we Frankfurcie, w obecności Ministrów Kultury Słowenii i Niemiec.

Manifest Lublanski jest dokumentem niezwykle ważnym, gdyż opowiada się za promocją czytelnictwa na wyższym poziomie. Dopiero czytanie bardziej wymagających tekstów pozwala nam rozwinąć myślenie analityczne i krytyczne. Tego rodzaju myślenie jest kluczem do utrzymania demokratycznego społeczeństwa. Umiejętność czytania jest zagrożona przez epokę cyfrową, która kładzie nacisk na rozrywkę i informacje wywołujące silne reakcje emocjonalne, najczęściej złość, a choćby więcej nienawiści. Otaczające nas duże ilości danych nie oznaczają większej wiedzy, ale odwrotnie. Zdolność do łączenia informacji w wiedzę jest poważnie zagrożona, dlatego czytanie powinno stać się zorientowane na zrównoważony rozwój i powszechnie uznawane za klucz do zdrowego społeczeństwa demokratycznego – napisali.

Manifest wsparły Niemiecka Akademia Języka i Poezji, Światowe Stowarzyszenie Wydawców (IPA), Europejskie Stowarzyszenie Wydawców (FEP), Międzynarodowe PEN, Międzynarodowa Federacja Literatury Młodych Ludzi (IBBY), Międzynarodowe Stowarzyszenie Stowarzyszeń na rzecz Promocja Czytelnictwa (EURead) i Światowe Stowarzyszenie Bibliotekarzy (IFLA).

MANIFEST LUBBLJAŃSKI O CZYTANIU NA WYŻSZYM POZIOMIE

Czytanie na wyższym poziomie jest naszym najpotężniejszym narzędziem rozwijającym analityczne i krytyczne myślenie. Dzięki takiej lekturze ćwiczymy metapoznanie i cierpliwość poznawczą, poszerzamy umiejętność rozumienia pojęć, wzmacniamy empatię i uczymy się patrzeć na problemy z różnych stron – to wszystko są niezbędne umiejętności społeczne świadomych obywateli we współczesnych społeczeństwach demokratycznych. Wzywamy sygnatariuszy manifestu do uznania trwałego znaczenia czytania na wyższym poziomie w epoce cyfrowej.

Odwrócenie tendencji spadkowej umiejętności czytania jest jednym z palących wyzwań współczesnego społeczeństwa. jeżeli chcemy uczestniczyć w społeczeństwie demokratycznym jako świadomi obywatele, potrzebujemy umiejętności i praktyk czytania na wyższym poziomie niż zwykłe dekodowanie tekstów. Czytanie jest nie tylko główną ścieżką rozwoju osobistego, podstawą uczenia się przez całe życie i podstawą większości naszej wymiany informacji, ale jest także centralnym wymiarem relacji społecznych i włączenia społecznego.

Era gwałtownie rozwijających się technologii ekranowych udostępniła nam na wyciągnięcie ręki ogromne ilości treści audio, wizualnych i tekstowych. Rewolucja cyfrowa przyniosła wiele pozytywnych skutków. Na przykład treści tekstowe stały się bardziej dostępne dla osób żyjących w niekorzystnej sytuacji, dzięki czemu można lepiej zaspokoić potrzeby czytelników o różnych umiejętnościach i ograniczeniach czytelniczych. Musimy jednak uważać, aby pewne umiejętności i sposoby czytania nie stały się reliktem gwałtownie zanikającej starszej epoki informacyjnej. Jest to szczególnie prawdziwe w przypadku dłuższych tekstów, takich jak książki, oraz w przypadku czytania na wyższym poziomie, do którego zachęcają książki. Środowisko cyfrowe może pozwolić na więcej czytania niż kiedykolwiek w historii, ale stwarza także wiele pokus, aby czytać powierzchownie i rozproszonie – lub choćby nie czytać wcale. Wszystko to kompromituje lekturę na wyższym poziomie.

Dlatego wzywamy do refleksji nad rolą czytania na wyższym poziomie w epoce cyfrowej. W coraz bardziej złożonym środowisku informacyjnym świadomi obywatele muszą potrafić odróżniać źródła wiarygodne od niewiarygodnych i elastycznie dostosowywać swoje zachowania czytelnicze do różnych okoliczności. Czytanie na wyższym poziomie jest ćwiczeniem uwagi i cierpliwości poznawczej, które poszerza słownictwo i zdolności pojęciowe oraz aktywnie rzuca wyzwanie czytelnikom, aby kwestionowali własne uprzedzenia. Umiejętność czytania na wyższym poziomie wyostrza się szczególnie w przypadku dłuższych tekstów, takich jak książki. Uczą nas testowania różnych interpretacji, wykrywania sprzeczności, uprzedzeń i błędów logicznych oraz tworzenia subtelnych i delikatnych powiązań między tekstami i tłem kulturowym, których potrzebujemy, aby wymieniać ludzkie osądy i emocje.

Czytanie na wyższym poziomie jest naszym najpotężniejszym narzędziem do myślenia analitycznego i strategicznego. Bez tego nie jesteśmy przygotowani do walki z populistycznymi uproszczeniami, teoriami spiskowymi i dezinformacją, a co za tym idzie, jesteśmy bardziej podatni na manipulację. Niemniej jednak systemy edukacyjne w coraz większym stopniu skupiają się na wykorzystaniu mediów multimodalnych kosztem dogłębnego zaangażowania w informacje tekstowe. Co więcej, ogólne nastawienie do efektywności sprawia, iż złożoność czytania jest postrzegana jako problem, który można rozwiązać poprzez uproszczenie, a nie jako odzwierciedlenie ludzkiej złożoności i czynność zachęcająca do analitycznego i strategicznego myślenia. Dzisiejsza nauka czytania i pomiary skupiają się również na podstawowych umiejętnościach funkcjonalnych i informacyjnych. Postępując w ten sposób, zapomina się o trwającym całe życie znaczeniu czytania na wyższym poziomie dla krytycznego myślenia, które jest warunkiem pomyślnego funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego.

Dlatego wzywamy, aby nauczanie i promocja czytania poprzez pomiar umiejętności czytania i badania czytelnicze uznawały znaczenie czytania na wyższym poziomie jako umiejętności, która znacząco kształtuje życie i społeczeństwo. Nauczanie i promocja czytania muszą wykraczać poza nauczanie dzieci w wieku szkolnym podstawowych umiejętności funkcjonalnych i informacyjnych i skupiać się na rozwoju jednostki przez całe życie, który jest wspomagany przez czytanie na wyższym poziomie. Pomiar umiejętności czytania musi wykraczać poza standardowe testy i obejmować dane jakościowe i opisowe, aby zapewnić szczegółową diagnozę stanu czytelnictwa na wyższym poziomie we współczesnych społeczeństwach. Badania nad czytaniem muszą poszerzyć swoją perspektywę, aby objąć takie dyscypliny, jak badania zachowań informacyjnych, nauczanie umiejętności korzystania z informacji, projektowanie mediów, badania uwagi i neuronauka, a także opracować systematyczny program badań, który zdoła pogodzić różne perspektywy i wyeliminować fragmentację.

Przyszłość czytelnictwa wpływa na przyszłość naszego społeczeństwa. Społeczeństwo demokratyczne oparte na świadomej zgodzie wielu zainteresowanych stron może odnieść sukces jedynie dzięki odpornym czytelnikom, którzy opanują czytanie na wyższym poziomie. Ustawodawcy we wszystkich dziedzinach muszą być tego świadomi. Jak mówi Margaret Atwood: „Jeśli nie ma młodych czytelników i pisarzy, niedługo nie będzie też starszych. Umiejętność czytania i pisania umrze… a wraz z nią demokracja”.

*Przy wsparciu Międzynarodowego Stowarzyszenia Wydawców (IPA), Niemieckiej Akademii Języka i Literatury, Europejskiej Federacji Wydawców (FEP), Konsorcjum Europejskich Organizacji Promocji Czytelnictwa (EURead), Międzynarodowego Stowarzyszenia PEN, Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń i Fundacji Bibliotecznych (IFLA) oraz Międzynarodowej Federacji Literatury Młodzieżowej (IBBY).

za: https://pismen.si/ljubljanski-manifest-o-poglobljenem-branju/

Parlament Europejski
Notatka informacyjna od delegacji słoweńskiej

Społeczeństwa stoją w obliczu fundamentalnych przemian, ponieważ technologie cyfrowe zmieniają sposób, w jaki żyjemy, wchodzimy w interakcje, pracujemy, uczymy się i czytamy. Społeczny i kulturowy wpływ procesu digitalizacji na umiejętności i praktyki czytania pozostaje niedostatecznie zbadany. Podczas gdy technologie cyfrowe oferują duży potencjał dla nowych form czytania, ostatnie badania empiryczne pokazują, iż środowisko cyfrowe negatywnie wpływa na czytanie, w szczególności czytanie długich form i czytanie ze zrozumieniem

Nie jest również jasne, czy przejście na media cyfrowe faktycznie spełnia obietnicę poprawy wyników uczenia się. Ostatnie badania różnego rodzaju wskazują na spadek kluczowych kompetencji i praktyk czytania na wyższym poziomie, takich jak krytyczne i świadome czytanie, powolne czytanie, czytanie niestrategiczne i czytanie długich form. Tymczasem obecna polityka edukacyjna w dużym stopniu opiera się na monokulturowym standaryzowanym testowaniu podstawowych umiejętności czytania i na rosnącym wykorzystaniu technologii cyfrowych.

Jednym z filarów programu Słowenii jako gościa honorowego na Targach Książki we Frankfurcie był Manifest Lublany na temat Czytania na Wyższym Poziomie. Manifest podkreśla znaczenie czytania książek w epoce cyfrowej. Podkreśla fakt, iż edukacja czytelnicza, ocena, badania i tworzenie polityki powinny bardziej koncentrować się na praktykach czytelniczych na wyższym poziomie zarówno u dorosłych, jak i dzieci, aby zrozumieć rozwój umiejętności i praktyk czytelniczych w epoce coraz bardziej zależnej od wszechobecnej infrastruktury cyfrowej.

Manifest nie jest przeciwny rozwojowi technologii cyfrowych, ale ostrzega, iż społeczeństwo ludzkie będzie w gorszej sytuacji, jeżeli ludzie porzucą czytanie bardziej złożonych tekstów. Podkreśla dożywotnie znaczenie czytania na wyższym poziomie dla krytycznego myślenia, które jest warunkiem wstępnym pomyślnego funkcjonowania demokratycznego społeczeństwa.

Ponadto przyszłość czytelnictwa wpływa na przyszłość naszych społeczeństw. Społeczeństwo demokratyczne, oparte na świadomym konsensusie wielu interesariuszy, może odnieść sukces tylko dzięki odpornym czytelnikom, dobrze zorientowanym w czytaniu na wyższym poziomie. Decydenci polityczni we wszystkich dziedzinach muszą być tego świadomi. Minister edukacji Republiki Słowenii zaprasza zatem kolegów ministerialnych do poparcia tego ważnego Manifestu poprzez jego podpisanie.

za: https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14839-2023-INIT/en/pdf

(wybór i tłum. PZ)