2,8 miliona Polaków musi to zrobić w 2026 roku. Grozi im kara 5000 zł, a choćby ograniczenie wolności

Rok 2026 przyniesie ogromne wyzwanie dla polskich urzędów i milionów obywateli. Ministerstwo Cyfryzacji szacuje, iż około 2,8 miliona dowodów osobistych straci ważność, co oznacza konieczność masowej wymiany dokumentów. To może być powtórka z 2017 roku, gdy długie kolejki paraliżowały urzędy w całym kraju.

Fot. S8 / Shutterstock / Warszawa w Pigułce

Dlaczego akurat 2026 rok będzie tak intensywny

Historia sięga roku 2015, kiedy Ministerstwo Spraw Wewnętrznych podjęło przełomową decyzję o rezygnacji z dowodów bezterminowych. Od stycznia 2015 roku choćby osoby po 65. roku życia otrzymywały dokumenty z określonym terminem ważności – 10 lat. Wszystkie dowody wydane w 2016 roku stracą więc ważność w 2026 roku.

Eksperci z branży administracyjnej przypominają, iż podobna sytuacja miała miejsce w 2017 roku, gdy Polacy musieli wymienić ponad 5 milionów dokumentów. Wtedy urzędy pękały w szwach, a obywatele stali w kilometrowych kolejkach, szczególnie w grudniu. Z danych Ministerstwa Cyfryzacji wynikało, iż milion osób posługiwało się nieważnym dowodem osobistym, ryzykując wysokie kary.

Co to oznacza dla ciebie

Jeśli posiadasz dowód osobisty wydany w 2016 roku, już teraz sprawdź datę jego ważności. Nieważny dokument to nie tylko niewygoda, ale realne ryzyko finansowe i prawne. Bez ważnego dowodu nie załatwisz podstawowych spraw – od operacji bankowych po odbiór paczek na poczcie.

Kluczowe jest planowanie z wyprzedzeniem. Wniosek o wymianę dowodu warto złożyć co najmniej 30 dni przed upływem ważności obecnego dokumentu. Tyle bowiem może potrwać wydanie nowego dowodu. Osoby, które zwlekają do ostatniej chwili, ryzykują pozostanie bez ważnego dokumentu i związane z tym konsekwencje.

Kary za brak ważnego dowodu są dotkliwe

Zgodnie z ustawą z dnia 6 sierpnia 2010 roku o dowodach osobistych, każdy pełnoletni obywatel zamieszkujący w Polsce ma obowiązek posiadania dowodu osobistego. Uchylanie się od tego obowiązku lub od wymiany nieważnego dokumentu może kosztować bardzo drogo.

Osobie, która nie posiada ważnego dowodu osobistego grozi kara ograniczenia wolności do jednego miesiąca lub grzywna do 5000 złotych. To znacznie surowsze konsekwencje niż w przypadku innych dokumentów. W praktyce sądy najczęściej orzekają kary finansowe, ale ich wysokość może być dotkliwa dla budżetu domowego.

Warto pamiętać, iż posługiwanie się nieważnym dowodem również rodzi problemy. Banki, urzędy czy inne instytucje mogą odmówić przyjęcia takiego dokumentu. W przypadku kontroli drogowej nieważny dowód może być traktowany jako brak dokumentu tożsamości, co również może skutkować mandatem.

Gdzie i jak załatwić wymianę

Proces wymiany dowodu osobistego został znacznie uproszczony. Nie trzeba wypełniać żadnych papierowych formularzy – urzędnik robi to za nas w systemie komputerowym. Wystarczy przynieść stary dowód i zdjęcie, które nie może być starsze niż 6 miesięcy.

Wniosek można złożyć w dowolnym urzędzie gminy w Polsce, niezależnie od miejsca zameldowania. To duże ułatwienie dla osób zamieszkałych w innych miejscowościach niż te, gdzie są zameldowane. Alternatywą jest złożenie wniosku przez internet na stronie obywatel.gov.pl, ale i tak trzeba będzie przyjść do urzędu w ciągu 30 dni, aby złożyć odciski palców i wzór podpisu.

Dobrą wiadomością jest fakt, iż wymiana dowodu osobistego jest bezpłatna. Jedynym kosztem może być opłata za zdjęcie w zakładzie fotograficznym, jeżeli nie mamy odpowiedniego zdjęcia w formie cyfrowej.

E-dowód i nowe możliwości technologiczne

Wszystkie dowody wydawane od 4 marca 2019 roku to e-dowody z warstwą elektroniczną. To znacznie więcej niż tradycyjne funkcje dokumentu tożsamości. E-dowód umożliwia elektroniczne uwierzytelnianie w e-usługach, podpisywanie dokumentów podpisem osobistym oraz korzystanie z automatycznych bramek granicznych na lotniskach.

W warstwie elektronicznej znajdują się specjalne certyfikaty wydawane przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Dzięki nim można załatwiać sprawy urzędowe online bez konieczności wizyty w urzędzie. Po wymianie dowodu stare certyfikaty tracą ważność, więc osoby korzystające z elektronicznych usług administracji będą musiały zaktualizować swoje dane w systemach informatycznych.

Jak uniknąć kolejek i problemów organizacyjnych

Historia pokazuje, iż lata masowej wymiany dowodów wiążą się z ogromnymi kolejkami w urzędach. W 2017 roku sytuacja była dramatyczna – w całej Polsce pojawiły się kolejki, szczególnie uciążliwe w grudniu, gdy pozostawało już kilka czasu do utraty ważności dokumentów.

Aby uniknąć problemów w 2026 roku, warto działać z wyprzedzeniem. Szczególnie trudna sytuacja może być w pierwszym kwartale roku, gdy koncentruje się największa liczba dowodów tracących ważność. Ministerstwo Cyfryzacji planuje różne działania mające usprawnić proces, ale skala problemu jest ogromna.

Alternatywą jest skorzystanie z możliwości wymiany dowodu przed upływem jego ważności. Można wymienić dokument choćby wtedy, gdy pozostało istotny – na przykład gdy chce się mieć najnowszą wersję dokumentu z pełną funkcjonalnością elektroniczną. To pozwala rozłożyć obciążenie urzędów w czasie i uniknąć szturmu w ostatniej chwili.

Nie zwlekaj z wymianą

Jeśli twój dowód osobisty został wydany w 2016 roku, nie zwlekaj z planowaniem wymiany. Sprawdź dokładną datę ważności – znajdziesz ją na pierwszej stronie dokumentu. Pamiętaj, iż już kilka miesięcy przed upływem ważności warto zaplanować wizytę w urzędzie.

Przygotuj się odpowiednio: zrób aktualne zdjęcie do dowodu lub sprawdź, czy masz odpowiednie zdjęcie cyfrowe spełniające wymagania techniczne. Zapoznaj się z możliwością składania wniosku online – może to zaoszczędzić czas, choć wizyta w urzędzie i tak będzie konieczna.

Szczególnie ostrożne powinny być osoby planujące zagraniczne podróże w 2026 roku. Dowód osobisty jest wystarczający do podróżowania po krajach Unii Europejskiej i strefy Schengen, ale tylko wtedy, gdy jest ważny. Nieważny dokument może skutkować odmową wjazdu do kraju lub problemami z powrotem do Polski.