155 lat budynku dworca kolejowego w Brzegu

31 stycznia 2025 r. minęło 155 lat od momentu uroczystego udostępnienia mieszkańcom Brzegu i podróżnym reprezentacyjnego budynku dworcowego. Jak dalekowzroczne było myślenie ówczesnych władz kolei i miasta, niech świadczy fakt, iż w praktycznie niezmienionej formie służy on doskonale do dziś tysiącom podróżnych.

Pierwszy pociąg do stacji Brzeg przyjechał w ramach jazdy próbnej od strony Oławy 26 czerwca 1842 r. Uroczyste otwarcie linii z Wrocławia do Brzegu, w ramach Kolei Górnośląskiej, nastąpiło na początku sierpnia 1842 r., a regularnie pociągi na tej trasie zaczęły kursować od 3 sierpnia 1842 r. Pierwszy dworzec stanął praktycznie w szczerym polu, przy szosie biegnącej w kierunku Skarbimierza i Pępic, po ukończeniu budowy dworca w 1844 r., przemianowanej na Kolejową (obecnie Armii Krajowej), w miejscu obecnych pomieszczeń obsługi technicznej PKP. Z czasem stał się on zdecydowanie za mały i niedługo konieczna stała się budowa nowego dworca w nowym miejscu.

Zbudowano go w latach 1868-1869 około 500 metrów na wschód od starego. Jego uroczyste otwarcie nastąpiło 31 stycznia 1870 r. z udziałem władz miasta i kolei. Wówczas wybudowano też, stojący do dziś po wschodniej stronie, budynek mieszkalny dla kolejarzy obsługujących brzeski dworzec. W latach 1871-1873 wyposażono dworzec w nowoczesne oświetlenie gazowe W tym samym czasie dokonano również zmian urbanistycznych w okolicach dworca, przebudowano ulicę Piastowską, która stając się reprezentacyjną ulicą miasta, prowadziła do obszernego Placu Dworcowego. W pobliżu budynku stacyjnego, po jego zachodniej stronie stanął nieco później w 1910 r., wybudowany w tej samej stylistce, budynek poczty kolejowej.

Budynek dworca wykonany z klinkierowej cegły to monumentalna budowla wzniesiona na planie prostokąta z trzema ryzalitami. Środkowy nieco wyższy od bocznych mieścił wejście główne od północy i hol wejściowy. Wyróżniała go wielkość okien, które oświetlały dobrze reprezentacyjne wnętrze obejmujące dwie kondygnacje i szklany daszek nad wejściami. Ryzalit ten otrzymał też dodatkową dekorację, identyczną od frontu i peronu, w postaci ceramicznych głów w okrągłych tondach, umieszczonych na osiach górnych okien, na fryzie tuż pod gzymsem, podtrzymywanym przez dekoracyjne konsole.

W gmachu dwukondygnacyjnego, podpiwniczonego dworca znalazły się na parterze obszerny westybul, poczekalnie dla pasażerów od pierwszej do czwartej klasy, kasy biletowe i bagażowe, posterunek policji oraz pomieszczenia dla obsługi stacji. We wschodniej części wschodniego skrzydła umieszczony został bufet dla podróżnych, którego nowoczesny wystrój w stylu art deco, przetrwał do lat 60-tych XX w. Na pierwszym piętrze ulokowane były gabinet naczelnika stacji, biura i mieszkania wyższych rangą kolejarzy. Budynek wybudowano w modnym i typowym dla budynków użyteczności publicznej Niemiec w drugiej połowie XIX w., tzw. „stylu arkadowym” (niem. Rundbogenstil). Projektantem brzeskiego dworca mógł być znakomity architekt Hermann Grapow (1827-1903), który jest autorem m.in. wrocławskich dworców Głównego (1855-1857) i bliskiego stylowo naszemu Nadodrza (1866-1867). W latach 1859-1866 pełnił on funkcję budowniczego oraz naczelnika biura technicznego Kolei Górnośląskiej, do której należała także stacja Brzeg.

Budynek dworca ok. 1900 r.

Dworzec 29-01-2025 r.