130 lat od rozpoczęcia budowy gmachu starostwa

14 godzin temu

W tym roku mija 130 lat od rozpoczęcia budowy gmachu starostwa. W 1894 r. rozpoczęto prace budowlane, o czym świadczy – widoczna do dzisiaj – wykuta data „1894” na granitowym kamieniu w partii cokołowej budynku w północno-wschodnim narożniku. Być może dotychczasowy budynek starostwa był za mały i na pewno nie reprezentacyjny jak na aspiracje prężnie rozwijającego się wtedy powiatowego miasta. Budynek ten, rozebrany na początku lat 90. XX w., stał w miejscu dzisiejszego hotelu „Koch” przy ul. Traugutta 3.

Zanim rozpoczęto budowę nowego obiektu i wmurowano akt erekcyjny, jeszcze tego samego roku ogłoszony został przez berlińskie stowarzyszenie architektów konkurs na projekt gmachu. Wygrał projekt, którego autorem był Heinrich Reinhardt (1868-1947). Pierwotny plan zakładał budowę skrzydła południowego z tarasem wychodzącym z gabinetu starosty oraz bardziej rozbudowaną w detale architektoniczne fasadę obiektu. prawdopodobnie w trakcie budowy zmieniono ten projekt, a więc odstąpiono od budowy skrzydła, a zamiast tarasu wykonano w fasadzie balkon wychodzący z gabinetu. Natomiast program wystroju architektonicznego elewacji frontowej został skrócony. Budynek starostwa otrzymał elewację z czerwonej klinkierowej cegły, jak większość tego typu realizacji w ówczesnych Prusach. Ten typ architektury był charakterystyczny w miastach przełomu XIX i XX w. Jego twórcy czerpali z bogatego zasobu średniowiecznej architektury państwa zakonnego, co popierane było przez opiniujące wszystkie projekty naczelne urzędy budowlane w Berlinie.

Jako miejsce budowy siedziby starostwa wybrano teren nowo powstającej części miasta na zachód od murów obronnych. Teren ten, będący wtedy miejscem zespołów budynków magazynowych i spichlerzy, cztery lata wcześniej został zniszczony przez pożar. Zaszła więc potrzeba nowego zagospodarowania tej części miasta i tam zbudowano potem męską szkołę średnią im. księcia Albrechta, w tej chwili Liceum Ogólnokształcące im. W. Kętrzyńskiego (1907 r.), czy nową synagogę (1916 r.). Tam też zlokalizowano siedzibę straży pożarnej, czy zbudowano palarnię kawy (obecnie firma „Majonezy”).

Budowę gmachu starostwa zrealizowała miejscowa firma mistrza ciesielskiego Heinricha Modrickera (1855-1901). Ta największa na terenie powiatu rodzinna firma budowlana, po śmierci założyciela zarządzana była do 1945 r. przez jego syna Martina (1882-1964). Do dziś zachowało się wiele obiektów przez nich wzniesionych, między innymi ratusz (1885-1886), kościół św. Katarzyny (1895-1896), zespół obiektów zakładu dla chorych umysłowo (obecnie budynki przy ul. Pocztowej 9-13 i Asnyka 8-10) oraz zakładu dla epileptyków w Karolewie wraz z kościołem, dwory w Skierkach (gm. Barciany) i Ramtach (gm. Reszel) oraz wiele budynków prywatnych, np. domy w kwartale obecnych ulic Sikorskiego 28-30 i Kopernika 3-7, budynki wchodzące w skład dawnych koszar artylerii przy ul. Parkowej i Chrobrego 8-12 (obecnie firma „Signify”), czy wieża widokowa na Diablej Górze między Srokowem a Leśniewem.

Gmach starostwa jest budynkiem trzykondygnacyjnym z użytkowym poddaszem na rzucie nieregularnym z ryzalitami w elewacji frontowej i tylnej (do ryzalitu tylnego dobudowano w 1959 r. skrzydło). Dwukondygnacyjny, płytki ryzalit w lewej części elewacji frontowej zwieńczony jest schodkowym szczytem przedzielonym pionowo przez rząd sterczyn. Bogatszy wystrój posiada ryzalit w prawej części fasady, w której znajduje się główne wejście poprzedzone podcieniem wspartym na czterech kamiennych kolumnach. W drugiej kondygnacji ryzalit jest 4-osiowy z symetrycznie rozmieszczonymi otworami okiennymi i okulusamii sali sesyjnej, z tego dwa środkowe otwory ujęte są w ostrołukowej blendzie. Schodkowy szczyt jest pionowo podzielony przez rząd sterczyn, a płaszczyzny między nimi są otynkowane, zaś w górnej części przełamane przez okrągłe otwory dla złagodzenia parcia wiatru.

Wewnątrz zachował się układ amfiladowy, szczególnie w drugiej kondygnacji. Z oryginalnego wystroju wnętrza na szczególną uwagę zwraca duża sala posiedzeń, tzw. sala kominkowa z drewnianymi boazeriami, dwoma kominkami z ciemnozielonych kafli oraz drzwi i odrzwia, które flankowane są stylizowanymi pinaklami, a na osi także stylizowane schodkowe szczyty wypełnione motywem liścia snycerskiej roboty, podobnie jak płyciny 2-skrzydłowych drzwi. Z oryginalnych elementów wystroju wewnątrz gmachu wymienić należy zachowane fragmenty posadzki wykonane przez istniejącą do dzisiaj firmę Villeroy und Boch z miejscowości Mettlach i Merzig leżących przy granicy z Francją (przy wejściu głównym wmurowano podczas prac remontowych w latach 2009-2010 odcisk jednego kafla z napisem firmy). Oryginalnymi elementami wyposażenia gmachu starostwa są także m.in. ozdobnie wykonane 2-skrzydłowe drzwi wejściowe odrestaurowane w lipcu 2024 r., sklepienie krzyżowo-żebrowe w holu wejściowym, balustrada z ozdobnie kutego żelaza. Natomiast w wystroju zewnętrznym w elewacji północnej wykusz na profilowanym wsporniku bogato dekorowanym motywem roślinnym i dwa detale, pierwszy to ozdobnie wykonany wrzutnik na listy po lewej stronie od głównych drzwi wejściowych, drugi to ozdobnie kuta podstawa pierwotnie gazowej lampy przymocowana do prawej kolumny podcienia.

Gmach starostwa oddano do użytku w 1895 r., a oryginalna bryła obiektu zachowała się do końca lat 50. XX w. Wtenczas dobudowano nowe, bezstylowe skrzydło północne, zamurowano balkon w gabinecie starosty oraz w obu ścianach wzdłużnych na poddaszu zbudowano lukarna, także nie nawiązujące do historycznej bryły.

Stojące do dzisiaj budynki boczne przy starostwie przeznaczone były na stajnie, wozownie i pomieszczenia gospodarcze. I oczywiście utrzymywane w konwencji architektonicznej bryły głównej gmachu starostwa.

Opr. Tadeusz Korowaj – dyr. CBK